d

Glosario

Voces do D
[últ. rev.: 30/06/2022]ImprimirAlternar visualización dos exemplos
deitar ~ deitare v.
1. v. tr. 'pór, colocar, botar'
Nesta acepción rexe excepcionalmente a preposición a

460.20 deita[de-a] log’en ũu muradal, / ca peior pena nunca desta vi||460.24 pois que me vós conselhades deitar / en tal logar esta pena||480.2 Ansur Moniz, muit’ouve gran pesar / quando vos vi deitar aos porteiros / vilanamente d’antr’os escudeiros||645.10 E ja m’el sabe mui ben mia manha, / ca sobr’el deit’eu toda mia sanha||1164.8 [B]arcas novas mandei lavrar / e no mar as mandei deitar, / ai mia [senhor velida!]||1331.4 por end’, ante que mo deite, / deitar quero eu toda via / o ma[s]tique a Don Macia||1331.5 por end’, ante que mo deite, /  deitar quero eu toda via / o ma[s]tique a Don Macia||1417.19 mais assi a soubestes vós deitar / antr’ũas rimas e entravincar||1417.24 Por maestria soubestes saber / da razon alhẽa vossa fazer / e seguir sões, a que vós deitastes||1573.8 e, porque as non achou ali u as deitara, / [i]rado-[los á el-rei]||1575.15 E, quando lhi deitan as armaduras, / log’el faz contenente de foron||1666.9 Mais, se lha deren, log’enton / aos cães a deitará
1573.7 Deitou un frad’a pacer sas bestas, que comprara
1165.10 Barcas mandou lavrare / e no mar as deitare
2. v. tr. 'quitar, sacar, tirar de'
Rexe a preposición de
460.17 e, pois de vós a queredes deitar, / se me creverdes, faredes assi||489.35 ao son do atambor / os deitavan dos arções / ant’os pees de seu senhor
3. v. tr. 'expulsar, desterrar, expatriar'
148.14 ca me non an por én a desfiar / seu linhagen nen deitar a Castela||1445.13 se te deitan por én de Portugal, / ou mataste omen ou roubaste aver?||1445.17 – Joan Va[a]squez, nunca roubei ren / nen matei omen nen ar mereci / por que m’i deitassen, mais vii[n] aqui
4. v. tr., intr. e pr. 'deitar(se), meter(se) na cama, tender(se) no leito'
Nesta acepción tamén rexe nun único caso a preposición a
14.29 Ali me ven gran cuidado / depois que me vou deitar||14.51 ca per ren non poderia, / pois me deit’, adormecer||346.8 E esta coita, de que eu jaço / cuidando sempre des que me deito||517.17 e deitou-s’antr’ũas flores / e disse con coita forte||1183.7 E, pois m’eu eire senlheira deitei, / a noite foi e vẽo e durou||1405.14 pois me deito / e dormesco e dórmio ben a feito||1414.13 por én teen que tamanho perdon / non avedes come os que na frota / van e se deitan con medo na sota||1422.15 vimos ao vosso mouro filhar / a vossa molher, e foi-a deitar / no vosso leit’; ||1427.19 Deitaron-vos comigo os meus pecados||1509.3 deitou na casa sigo un peon||1517.6 o infançon, cada que quer, / vai-se deitar con sa molher||1517.17 vai-se deitar con mia senhor / e diz do leito que é seu||1529.25 que aquel dia per ren non comesse / e se deitasse e se cobrisse ben||1529.26 e el deitou-s[e] e cobriu-s’enton||1558.4 «Ir-m’-ei, ca ja se deitarán»||1558.10 «Ir-me quer’eu deitar»||1558.16 «Ja m’eu deitar vou»||1588.11 e en máis de ce[n] logares a veran / deitar, mais pouco é i sa ficada||1675.15 «Cada que vos deitades, / que esturnudos soedes d’aver?»||1683.4 que, se non foss[e] o arcediano, / non avia que deitar sobre sí
1517.19 e deita-s’a dormir en paz
5. v. tr. 'pór a chocar unha galiña'
1530.28 e deita ben galinha choca assaz
6. v. intr. 'producir, dar froitos (?)'
1317.10 ca tan menguado ficou o terçon / que a cepa non pode ben deitar

◆ IPr.: P1 deito, P3 deita, P5 deitades, P6 deitan||ICp.: P6 deitavan||IPt.: P1 deitei, P3 deitou, P5 deitastes, P6 deitaron||IAp.: P3 deitara||IFt.: P3 deitará, P6 deitarán||SPr.: P3 deite||SPt.: P3 deitasse, P6 deitassen||Imp.: P5 deita[de]