d

Glossary

D words
[last revised: 28/06/2022]PrintSwitch between examples
Don2 form of address que acompaña nomes de persoa masculinos
4.1 Don Amor, eu ca[n]t’e choro / e todo me ven d’ali,||77.2 Ogan’, en Muimenta, / dis[s]e Don Martin Gil||114.21 diz que é [un] judeu pastor, / natural de Rocamador / e que á nom[e] Don Andreu||114.24 Do sepulcro vos ar direi / per u andou, ca lho oi / a Don Soeiro||124.11 E vós, filla de Don Paai / Moniz, e ben vos semella / d’aver eu por vós guarvaia?||427.8 E, Don Fernan Furado, daquel muu / creede ben que era eu pagado||450.2 Levaran a Codorniz / de casa de Don Rodrigo||452.1 Mester avia Don Gil / ũu falconci[nh]o bornil||456.23 Don Afonso diss’atal||457.7 Ben sei que seeredes ledo, pois fordes no Exarafe / e virdes as azeitonas que foran de Don Xacafe||459.1 Don Rodrigo, moordomo, que ben pôs el-rei à mesa||459.2 quando diss’a Don Anrique||461.1 Don Gonçalo, pois queredes ir d’aqui pera Sevilha, / per-veredes voss’amig’, e non no tenh’a maravilha||461.24 ca dizen que baralhastes con [Don] Joan Co[e]lheiro||470.1 Don Airas, pois me rogades / que vos dia meu conselho, / direi-vo-lo en concelho||471.1 Don Meendo, vós veestes / falar migo noutro dia||472.1 Don Meendo, Don Meendo, / ..., / quen leva o baio non leixa a sela||472.1 Don Meendo, Don Meendo, / ..., / quen leva o baio non leixa a sela||472.7 Don Meendo de Candarei, / ..., / quen leva o baio non leixa a sela||475.9 – Don Arnaldo, pois tal poder / de vent’avedes, ben vos vai||475.25 – Don Arnaldo, fostes errar / por passardes con batares / vossa senhor a Ultramar||480.6 ca Don Ansur, u me el meos val, / ven dos de Vilanansur de Ferreiros||482.3 Tolhed’ala Do[n] / [...] / ca non é esta de Nostro Sen[h]or / paixon||483.12 pois que se de quant’el foi lazerar / serve Don Pedro e non lhi dá én grado||483.14 E con dereito seer enforcado / deve Don Pedro||484.1 Don Foan, ... / ..., / tan gran sabor ouve d’ir a sa terra / que log’enton por adail filhou / seu coraçon||485.19 E por én, Don Pedr’, e[n] Vila Real / en mao ponto vós tanto bevestes||760.13 Ai Don Joan de Guilhade, / sempre vos eu fui amiga, / e queredes que vos diga?||762.11 Sempr’avera Don Joan de Guilhade, / mentr’el quiser, amigas, das mias dõas||768.1 Diss’, ai amigas, Don Jan Garcia / que por mi non pesar non morria||772.17 mais est’, ai Don Jan Garcia, / ja çafou!||874.2 Desfiar enviaron ora de Tudela / filhos de Don Ferna[n]do a el-rei de Castela||874.3 Ide ala, Don Vela, / desfiade e mostrade por min esta razon||874.16 outorgo-a por min, e por eles Don Gaston||987.6 rei Don Fernando, bon rei que conquis / terra de mouros ben de mar a mar||989.5 rei Don Fernando, tan de prez, / que tanto ben no mundo fez||989.25 poi-lo bon / rei Don Afonso nos foi dar / por senhor||990.7 leixou-lhi tant’ome sen prez, / e foi-lhi Don Lopo tolher||990.13 ca, par Deus, mal o cofondeu / quando lhi Don Lopo tolheu||990.19 Ou, des oimais, quen o dara, / pois Don Lopo Diaz mort’é||990.20 o melhor Don Lopo, a la fe, / que foi nen ja máis non sera?||991.6 ante o quise destroir, / pois que Don Telo fez end’ir||991.22 E a Don Telo Deus xo amou / pera sí e xo quis levar||991.31 «Don Tel’Afons’ora finou»||1074.8 – Don Bernaldo, quero-vos preguntar / com’ousastes tal cousa cometer||1074.13 que, quant’é mia senhor, / Don Bernaldo, que a vossa melhor, / tanto me faz maior coita sofrer||1074.22 – Don Bernaldo, eu iria ementar / a mia senhor, assi Deus me perdon, / se non ouves[s]e med’en lhe pesar||1074.36 – Don Bernaldo, quero-vos conselhar / ben e creede-m’én se vos prouguer||1074.41 ca ben sabemos, Don Bernaldo, qual / senhor sol sempr[e] a servir segrel||1101.1 Don Foão, en gran curdura, / moveu a min preitesia / de partiçon noutro dia||1118.12 e o ifante Don Pero, / seu filho, que s’aventura / a un grand’usso matar||1119.5 porque perderon tan boo senhor / come el-rei Don Denis de Portugal||1316.4 «Da molher son de Don Foan»||1320.1 En preito que Don Foan á / con un meestre á gran caston||1330.1 Pois Don Foão máis val / seendo povr’e o gran ben-fazer||1331.6 deitar quero eu toda via / o ma[s]tique a Don Macia||1332.1 – Vós, Don Josep, venho eu preguntar||1332.5 per qual razon Don Foã[o], judeu, / ..., / s’escusa sempre de vosco peitar?||1332.12 e Don Foã[o] ja per vezes deu / o que talharon, com’eu dou do meu||1332.15 – Don Josep, tenho-[o] por sen-razon, / ..., / ..., / que per senhores aja defenson / de non peitar com’outro peitador||1332.29 – Don Josep, ja eu [son] certo [e] fiz / que do vosso non é cousa negado||1332. – Ja Don Foan, por mal ... diz / que nego quant’ei por non peitar nada||1332.39 e de com’é mia fazend’apostada / vós, Don Estevan, sodes én ben fiz||1337.2 En tal perfia, qual eu nunca vi, / vi eu Don Foan con sa madr’estar||1338.1 Se vós, Don Foão, dizedes / que deverades de casar / con molher de maior logar||1368.4 que veess’a mí, u non ouvess’al, / un dia talhado a cas Don Cor[r]al||1369.8  ... e / se non, veesse falar / mig’en cas Don Corral||1370.8 demais, dizia / que tercer dia / [...] / en cas de Don Corral, o burges||1371. – Don Fernando, comer-mi-ei sol, / ca assi fez sempre meu avol||1387.5 e a dona cavalgou e colheu / Don Caralhot’e nas mãos o ten||1393.15 ca Don Fernando conteceu-lh’assi / d’un maestre que con el baratou||1394.4 que non guarra, cuid’eu, tan mal se sente, / per quant’oj’eu de Don Fernando vi||1394.10 e por én, / Don Fernando, non sei se vó-lo oistes||1395.15 ca Don Fernando conteceu assi||1396.1 Don Fernando, pero mi maldigades, / quero-vos eu ora desenganar||1396.11 Don Fernando, ... / sinher, forçade vosso coraçon||1397.2 Que muito mi de Fernan Diaz praz, / que fez el-rei Don Afonso meirinho||1397.8 E, porque á Don Fernando gran prez / das gentes todas de mui justiceiro||1400.16 Que vos direi a Don Fernan de Meira / desse sinal||1405.1 Don Estevã[o], en grand’entençon / foi ja or’aqui por vosso preito||1407.1 Don Marco, ve[j]’i eu muito queixar / Don Estevan de vós||1407.2 Don Marco, ve[j]’i eu muito queixar / Don Estevan de vós||1418.20 a Don Anris esta vez [perdoade]||1424.1 Don Estevan fez[o] sa partiçon / con seus irmãos||1425.1 Don Estevan, que lhi non gradecedes / qual doairo vos deu Nostro Senhor||1430.8 – Pois, Don Vaasc’, un pouco m’ascoitade||1430.10 eno forniz é[ste] Don Roi Gil, / e Roi Martiiz é na falsidade||1430.22 – Vós, Don Vaasc’, ora me cometestes / d’outros preitos||1430.32 – Vós, Don Vaasco, tod’esso m’é ben||1433.1 Don Vuitoron, o que vos a vós deu / sobre-los trobadores a julgar, / ou non sabia que x’era trobar / ou sabia como vos trobei eu||1433.9 E, se vos el por esto fez juiz, / Don Vuitoron, devede-l’a seer||1440.1 Don Domingo Caorinha / non á proe / de sobir en[a] Marinha / Caadoe||1440.9 Por aquesto, Don Domingo, / non digades que m’enfi[n]go / de trobar||1440.14 Don Domingo, a Deus loado, / d’aqui atro en Toledo / non á clerigo prelado / que non tenha o degredo||1440.27 Don Domingo, non podedes / as dações / que con a pissa tragedes||1440.40 Don Domingo, vossa vida / é con pea||1444.8 – Don Lo[urenço], muito me cometedes||1444.15 – Don Pedro, ... / [o]u ja vós ben non sabedes julgar, / ou dos outros ofereçon avedes||1444.18 – Don Lourenço, vejo i vós posfaçar||1461.7 moir’eu do que en Portugal / morreu Don Ponço de Baian||1464.1 Chegou aqui Don Foã[o] e veo mui ben guisado||1464.5 Per bõa fe, ben guisado chegou aqui Don Foã[o], / pero non vẽo no maio||1465.17 [Don] Roi Gomez de Telha?||1478.1 Don Bernaldo, pesa-me que tragedes / mal aguadeir’e esse balandrao||1478.15 E, Don Bernaldo, vel en esta guerra, / ..., / aved’ũa capa d’ũu capeirete||1482.1 Dizen que ora chegou Don Beeito / muit[o] alegre pera sa molher / con sas merchandias de Mompiler||1483.1 Don Beeito, ome duro, / foi beijar pelo oscuro / a mia senhor||1484.1 U con Don Beeito aos preitos veeron, / cuspiron as donas e assi disseron||1484.3 «Talhou Don Beeito / aqui o feito»||1487.1 Don Pero Nunez era en Cornado / e ia-s’a Santiag’albergar||1487.7 ouv’ũu corvo viaraz e faceiro, / de que Don Pero non foi ren pagado||1489.1 Sedia-xi Don Belpelho en ũa sa maison||1489.19 A Don Belpelho moveu esta razón||1489.33 Ante Don Belpelho se vai aparelhán||1489.52 venha Pachacho e Don Ro[i] Cabreira, / pera dar a min a deanteira||1489.56 e Meen Sapo e Don Martin de Meira / e Lopo Gato, esse filho da freira||1492.1 Don Estevã[o] achei noutro dia / mui sanhudo depos un seu om’ir||1492.8 E Don Estevã[o] assi dizia / a nós, que lho leixassemos ferir / máis||1493.1 Don Estevã[o], eu eiri comi / en cas d’el-rei, nunca vistes melhor||1494.1 Don Estevã[o], tan de mal talan / sodes que non podedes de peior||1494.15 E, Don Estevã[o], pois sodes tan / sanhudo que non catades por quen / vos faz serviço||1495.1 Don Bernaldo, por que non entendedes / camanh’escarnho vos fazen aqui?||1495.8 E, Don Bernaldo, se o non sabedes, / quero-vos eu dizer quant’end’oi||1495.18 ca, se non, fugiriades d’ali / d’u vo-la foden, Don Bernal||1496.1 Pois que Don Gomez Çura querria / con boas aves ante prender mal / ca ben con outras||1496.11 se ouvesse bon corvo carnaçal / ou cornelha ou aguia caudal / atal qual xe Don Gomez oia||1496.18 se ouvess’el ũa cornelha tal / qual xa Don Gomez consinaria, / con atal viss’el a casa arder||1497.24 falou enton Don Soeiro por sacar seu filho d’erro||1497.35 Maldisse Don Airas Soga a ũa velha noutro dia||1498.1 Don Estevã[o] diz que desamor / á con el-rei, e sei eu ca ment’i||1498.12 ca ben quit’é de veer nulha ren / Don Estevan ond’aja gran prazer||1498.20 prazer pois nunca Don Estevan viu / nen veerá ja máis en Portugal||1499.14 ca d’Estorga atá San Fagundo / don’á que á de Don Fernando torto||1500.1 Don Fernando, vejo-vos andar ledo / con deantança que vos deu el-rei||1500.10 mais, pois vos ora Deus tanto ben deu, / Don Fernando, conselhar-vos quer’eu||1503.1 Don Martin Galo ést’acustumado / de lhi daren algo todos de grado||1503.5 Ben merec’algo Don Martin Galo, / quando quiser cantar, por leixa-lo||1514.35 – Chufar, Don Lourenço, chufar!||1519.1 A Don Foan quer’eu gran mal / e quer’a sa molher gran ben||1521.1 Don Foan disse que partir queria / quanto lhi deron e o que avia||1521.11 «Esso, ai Don Foão: / “Castanhas saidas [e velhas per souto”]»||1524.2 Vedes agora que malaventura / de Don Fernando, que non pod’aver / fisico que lh’ora possa tolher / aqueste mal que á de caentura||1526.1 Don Ansur, per qual serviço fazedes / al rei, ... / nunca foi ome do vosso logar / que máis pojasse ca vós pojaredes||1526.15 E, Don Ansur, pola fe que devedes, / pois vos el-rei assi quer encimar / como dizen||1527.1 Senhor, Don Ansur se vos querelou / por couces muitos que lhi foron dar||1527.7 mais, por un couce, den or’aqui mil / a Don Ansur, pois gran torto tomou||1527.8 E, senhor, nunca Don Ansur cuidou, / ..., / que lh’os couces non mandassen dobrar / os alcaides||1527.14 por un couce que mil couces lhi den, / pois Don Ansur per justiça i mingou||1528.11 este poder ante tempo d’el-rei / Don Fernando ja lhi viron aver||1531.1 – Rei Don Alfonso, se Deus vos perdon, / desto vos venho [ora] preguntar||1531.8 – Don Vaasco, eu fui ja clerizon / e Degreda soia estudar||1531.15 – Rei Don Alfonso, ladron por atal / en nulha terra nunca chamar vi||1531.22 – Don Vaasco, dizer-vos quer’eu al / daqueste preito que eu aprendi||1536.1 Tantas minguas achan a Don Foan / que ja lhas nunca cobrar poderán||1539.4 d’el-rei ou de Don Fernando, / ai Deus, aquesta soldada / se lha dan por aguilando!||1557.1 U noutro dia Don Foan / disse ũa cousa que eu sei||1558.1 U noutro dia seve Don Foan, / a mí começou gran noj’a crecer / de muitas cousas que lh’oi dizer||1572.18 e semelhar-vos-á, se o provades, / amor de Don Palaio de Gordone||1573.1 Don Guilhelm’e Don Adan e Don Migueel Carriço, / ..., / irado-los á el-rei||1573.1 Don Guilhelm’e Don Adan e Don Migueel Carriço, / ..., / irado-los á el-rei||1573.1 Don Guilhelm’e Don Adan e Don Migueel Carriço, / ..., / irado-los á el-rei||1577.1 Don Foão, que eu sei que á preço de livão, / vedes que fez ena guerra||1577.6 Don Foão, que eu sei que á preço de ligeiro, / vedes que fez ena guerra||1577.11 Don Foão, que eu sei que á prez de liveldade, / vedes que fez [e]na guerra||1578.2 Ja lhi nunca pedirán / o castel’a Don Foan||1579.14 e, pois morreu Don Martinho, / enli[inhó-o]||1580.6 porque a dona é de terra tal, / Don Fernando, que, per ben nen per mal, / non poderedes i un om’aver||1580. E sei, Don Fernando, per quant’aprendi / non poderedes esta dona aver||1590.1 Foi Don Fagundo ũu dia convidar / dous cavaleiros pera seu jantar||1590.5 e Don Fagundo quer-s’ora matar / porque matou sa vaca ocajon||1590.11 e Don Fagundo todo se messou / porque matou sa vaca [ocajon]||1590.17 e Don Fagundo quer ora morrer / porque matou sa vaca aqueijon||1613.8 E, Don Pedro, põede-lh’os narizes, / ca vos conselh’eu o melhor que poss[o]||1613.15 E, Don Pedro, os beiços lh’er põede / a esse cuu, que é tan ben barvado||1613.20 ca, se vejo Don Fernand’Escalho vi[i]r, / sodes solteiro e seredes casado||1615.2 A vós, Dona abadessa, / de min, Don Ferna[n]d’Esquio, / estas doas vos envio||1623.6 e Don Lopo [Lias] diss[e] enton, / per bõa fe, que ja x’el melhor vira||1625.1 Don Pedro ést[e] cunhado d’el-rei||1628.5 pero ben sei que á poder / de dar grand’alg’a Don Foan||1632.1 Por Don Foan en sa casa comer / quer ben quer mal, que á i d’adubar?||1633.2 guarnir-nos-á Don Foã[o] mui ben / d’un pan’estranho que todos sabemos||1637.1 Don Afonso Lopez de Baian quer / fazer sa casa se el pod’aver / madeira nova||1637.22 E Don Afonso, pois á tal sabor / de fazer bõa casa, começar / a dev[e] assi||1637.29 E Don Afonso tod’esto fara / que lh’eu conselho||1643.6 quer-s’ir ali en cas Don Lop’andar, / u lhi semelha logar apartado||1649.7 eu vos contarei quant’á d’aqui a cas Don Xemeno||1649.15 Por én vos conto quant’á d’aqui a cas Don Xemeno||1653.1 Don Bernaldo, pois tragedes / convosc’ũa tal molher, / ..., / se o alguazil souber, / açoutar-vo-la querra||1664.1 – Don Garcia Martiiz, saber / queria de vós ũa ren||1664.17 – Don Garcia, como direi / a quen sempr’amei e servi / atal pesar||1664.33 – Don Garcia, non poss’osmar / com’o diga nen o direi||1666.2 Aos mouros que aqui son / Don Alvaro ren non lhis dá||1667.1 Mort’é Don Martin Marcos, ai Deus, se é verdade?||1667.7 Se Don Martinh’é morto, sen prez e sen bondade||1669.1 Don Tisso Perez, queria oj’eu / seer guardado do tre[be]lho seu||1672.1 Don [E]stevan, oi por vós dizer / d’ũa molher, que queredes gran ben, / que é guardada