f

Glosario

Voces do F
[últ. rev.: 02/07/2022]ImprimirAlternar visualización dos exemplos
ficar v.
1. v. tr. e pr. 'cravar, espetar'
482.11 ca os pontos del no meu coraçon / se ficaran de guisa que log’i / cuidei morrer||1682.12 e log’un seu meninho / troux’o lume na mão / e foi log’a dereito fica-lo no esteo
2. v. intr. 'ficar, permanecer'
20.3 irdes-vos vós e ficar eu aqui, / u nunca máis acharei outra ren / de que eu possa gasalhad’aver||83.22 E Deu-los leix’assi ficar / com’eu, sennor, sen vós fiquei / u vos vi ir e non ousei / ir convosco||83.23 E Deu-los leix’assi ficar / com’eu, sennor, sen vós fiquei / u vos vi ir e non ousei / ir convosco||89.17 que me non fosse e que ficasse / ali u ela ouvess’estar||90.6 e, pois consello non achei / e en vosso poder fiquei, / non vos pes ja de vos amar||133.13 e por meu mal fiquei / vivo, pois vós por meu mal ren non dades||146.29 E fiqu’Amor como deve ficar, / quando vos non quiser avergonnar / de vos matar un ome que avedes.||146.29 E fiqu’Amor como deve ficar, / quando vos non quiser avergonnar / de vos matar un ome que avedes.||159.2 Ir-vos queredes, mia sennor, / e fic’end’eu con gran pesar||179.7 e fui-s’ela sa via, / e fiquei eu, que mal dia naci!||262.7 Ai eu, cativo, que non poderei / prender consello, pois sen vós ficar!||339.18 non me podia dar o coraçon / de ficar i||370.3 Quando m’eu mui triste de mia sennor / mui fremosa sen meu grado quitei / e s’ela foi, mesquinn’, e eu fiquei||382.20 e, pois ficardes con el des enton, / coçar-vos-edes con a mão do peixe||484.20 ben que podera fazer por ficar, / feze-o poer alen Talaveira||603.10 mais, pois ja esto passou esta vez, / fic’end’eu leda, se Deus ben mi dê||747.19 E non sei ren por que el ficass’e / que non veesse se lh’eu nembrasse||764.2 Par Deus, amigas, ja me non quer ben / o meu amigo, pois ora ficou / onde m’eu vin e outra o mandou||764.8 E ja cobrad[o] é seu coraçon, / pois el ficou u lh’a mia cinta dei / [...]||812.9 E, se eu ben de vós podess’aver, / ficass’o mal que por vós ei a quen / aquesto diz||840.3 Vou-m’eu, senhor, e quero-vos leixar / encomendad’este meu coraçon / que fique vosc’, ...||840.8 Poi-lo meu coraçon vosco ficar, / ai mia sen[h]or, ... / nembre-vos sempr[e] e faredes i / gran mesura||840.13 pois vosco fica a tan gran sabor, / no[n] o devedes a desemparar||857.6 por én, senhor, máis val d’eu ir d’aquen / ca d’eu ficar sen vosso ben-fazer||871.8 Ava que eu moiro, con quen ficades / vós? ||871.9 Con ela, par Deus, non ficaredes / e, se eu moiro, migo morreredes||871.11 e, se eu moiro, migo morreredes, / ca vós noit’e dia migo ficades||871.14 mais vosso cuidado pode chegar / u ést’a dona que ren non quer dar / por min, ca sempre comigo ficades||900.14 e quisera ante sofrer / mort’ũa vez ja ca ficar / vivo por aver a estar / a tan grave pesar veer||962.4 vejo-a d’aqui partir / e fic’eu desemparado||976.8 sei ben ca lhi pesou de mí, / quando m’eu vin e m’espedi / dela, porque lá non fiquei||983.26 Desampare-vos Deus, a que o eu digo, / ca mal per-fic’oj’eu desamparado||983.30 e desaconsellado / fic’eu sen vós||1027.7 Ides-vos vós e fic[o] eu aqui, / que vos ei sempre muit’a desejar||1052.3 e, se ficardes, vos quero dizer, / meu amig’, o que vos por én farei||1052.9 e, se ficardes polo meu amor, / direi-vo-lo que vos por én farei||1052.15 e ficade por min, ca vos conven||1096.20 e prazer-m’-ia se Amor achasse, / depos mia morte, quen con el ficasse / com’eu fiquei muit’á, ...||1096.21 e prazer-m’-ia se Amor achasse, / depos mia morte, quen con el ficasse / com’eu fiquei muit’á, que por seu ando||1119.8 Os trobadores que pois ficaron / enno seu reino e no de Leon, / no de Castela [e] no d’Aragon, / nunca pois de sa morte trobaron||1119.21 matar-se devian con sas mãos / porque perderon atan bõo senhor, / de que posso eu ben dizer sen pavor / que non ficou [a]tal nos cristãos||1131.8 Ali ouv’eu de mia morte pavor / u eu fiquei mui coitada pastor, / pequena e del na[morada]||1160.20 Mais ficade migo, par Deus, / ca non ei, sen vós, [a veer, / amigo, ond’eu aja prazer||1177.1  ... [e] mui leda ficade||1216.11 e mui triste por én fiquei / e con coita grand’e pesar||1238.5 se por mí morre, fic’end’eu mui mal||1238.20 E, amiga, por Deus, conselho tal / mi dade vós que non fiqu’end’eu mal||1265.6 se o el-rei sigo non levasse, / mui ben creo que migo ficasse||1316.8 Ficará en cos / sen estes panos do ver-gros||1321.15 per que do voss’aver / vos custe tanto que fiquedes nuu||1324. «Per com’el cea, / pois eu fiqu’en ‘Stremadura, / ..., / el vaa-s’en boa ventura!»||1340.18 E ja de grado el renunçaria / sas ordĩis, ... / por lhe non seer seu mester defeso / nen er ficar en tanta peioria||1348.11 Se lh’o bon rei varre-la escudela / que de Pamplona oistes nomear, / mal ficará aquest’outr’en Todela, / que al non á [a] que olhos alçar||1380.13 [e] Pero Perez i ficou / con seu rostro britado||1388.13 ca muitas vezes ficades en cos / e faz-vos peior talhado ja-quanto||1389.8 Aquestas son as que el enviara, / sen as outras que con el[e] ficaron, / de que paga os que o aguardaron / á gran sazon||1390.6 deu-lh’o peer e peeu, e ficou / seu aver todo mal desemparado||1390.13 ca peeu ced’, e o filho ficou, / pois que seu padre peeu, mal pecado||1390.20 e o filho tardou, / e peeu entrament[e], e ficou / seu filho mal, ca ficou exerdado||1395.20 ar fodeu pois mui grand’escudeiron, / e ficou ora, ... / con a peior voz que [eu] nunca vi||1403.14 ca lhi conven que ali moira enton / de polmoeira ou de torcilhon, / ou, per força, fica ende aaguada||1416.2 se x’agora per eles non ficar, / venhan este maestre ben pagar, / e Deu-los pode mui ben guarecer||1427.4 e, pois fodo, se Deus mi valha, / fic’end’afrontado ben por tercer dia||1440.46 ficou-vo-la pissa espida, / que ja xe vos desenfrea||1443.19 e el sen-conhocer per-ficará / do que me diz||1448.9 Na tenda non ficou pano / nen cordas nen guarnimento / que toda non foss’a dano / pelo apoderamento / da Maestra||1464.15 pero non vẽo no maio / por non ficar perdidoso, / demos-lhi nós ũa maia das que fezemos no maio||1467.7 pero se oj’este dia / lh’outren der maior contia, / ficará con el de grado||1467.18 Se máis senhores achara / ca os tres que o compraron, / os seis meses non passaron / que [e]l con máis non ficara||1476.27 e desses vossos narizes log’i / fic’o seu cuu quebrantad’assi||1495.11 molher tragedes, com’eu aprendi, / que vos foden e de que ficaredes / con mal escarnho se vos emprenhar / d’algun rapaz||1496.23 e, con bon corvo, foss’el pois caer / eno infern’e ficass’en poder / do diaboo, ca pois s’ar porria||1508.8 Direi-vos ora como ficaredes / deste peon que tragedes assi / vosco||1518.22 E, se ficardes en besta mũar, / eu vos conselho sempr[e] a ficar / ante con mũacho novo ca mũa||1518.23 E, se ficardes en besta mũar, / eu vos conselho sempr[e] a ficar / ante con mũacho novo ca mũa||1526.17 E, Don Ansur, pola fe que devedes, / pois vos el-rei assi quer encimar / como dizen, se per vós non ficar, / per vós non fique||1555.23 mais, se el fica, per quant’eu entendo, / sen cajon dela, ést’aventurado||1569.20 mais perde o rein’e vós perdedes i, / os que sen el ficaredes aqui, / pois que s’el for d[e] Espanha sa via||1589.14 nen padre nen madre non ei / que m’ensine, e fiquei pastor||1596.12 e vedes ora por quanto ficou: / ... ||1600.2 A ũa velha quisera trobar / quand’en Toledo fiquei desta vez||1623.8 Ficou ja a dona mui ben-andante, / ca a loaron quantos ali siian||1670.3 Elvir’, a capa velha dest’aqui / que ti vendess’un judeu corretor, / e ficou contig’outra mui peior||1670.8 Por que te fiqu’, assi Deus ti perdon, / a capa velh’, Elvira||1670.13 Elvira, nunca ti capa daran, / ca ficas, destas capas que ti dan, / con as máis usadas no cabeçon||1670.18 Da capa velh’, Elvira, mi pesou / porque non é ja pera cas d’el-rei / a capa velh’, Elvira, que, eu sei, / muit’us’á [a] que contigo ficou||1672.8 E, pois ficastes prob’e sen aver, / non veedes ca fezestes mal sén?||1672.13 e, por molher tan guardada, ficar / vos vej[o] eu prob’e sen-conhocer
É rara a aparición de ficar como verbo pronominal
1324.4 «Per com’el come, / pois que m’eu fique en Lixboa, / ja que se vai o ricome, / varon, vaa-s’en ora boa!»||1393.24 Olho de cabra lhi quis i meter / e non lhi pôde no caston fazer, / e con seu olho de boi xi ficou||1541.16 E, se non, ficar-m’-ei eu / na mia pousada
3. v. tr. 'restar, quedar'
82.6 e nulla ren / me non fica daquel gran ben, / e non me sei consell’achar||454.22 mais, se o el non comprir, / os seus penhos ficar-mi-an, / e querrei-me ben servir / da cadela, polo can||568.2 pois per vós non ficou / de mi fazer ben, e ficou per mí||964.10 e morren ced’e fica tod’aca||983.30 e non ar fica migo, / sennor, senon gran coita e cuidado||991.21 e tod’ome que m’i oir / sempr’avera que departir / en quanto bon prez del ficou||1346.11 mais-la coit’á de sa madre / porque ficou a seu padre / del no coraçon a lança||1448.19 mais ficaron-lhi dous maços / par do esteo merjudo||1526.18 pois vos el-rei assi quer encimar / como dizen, se per vós non ficar, / per vós non fique, e assi pojaredes / a mui gran talh’u avedes d’estar||1538.4 e por én / mi non é con mia morte ben / porque vos non ficou de mí / filho, por quanto vos servi, / que mi criassedes por én||1556.14 Aquel rapaz que lh’o rocin levou, / se lhi levass’a mua que ficou / a Joan Bolo, como se queixou / non se queixar’andando pela rua||1654.6 mais furtan-lho cada u vai maer, / e do perdon ja non lhi ficou nada
4. v. intr. 'ser percibido ou considerado como'
Rexe a preposición por, seguida dun nome ou dun participio
457.4  Ficaredes por estroso, / por untad’e por lixoso||591.14 se non, eu quer’én ficar por culpada||1340.19 nen er ficar en tanta peioria, / como ficar por devaneador / coroado||1491.4 Deu ora el-rei seus dinheiros / a Belpelho, que mostrasse / en alardo cavaleiros / e por ricomen ficasse
5. v. pred. 'resultar, ser, tornarse, ser'
118.14 Que eu assi fiquei desamparado / de vós, por que cuita grand’e cuidado / ei! ei! ei!, / ...sennor||281.10 e, porque me non disso mal nen ben, / fiquei coitado e con tan gran pavor||317.21 e mia sennor non me quer valer i, / e assi fiquei desamparado||339.10 e ficará desemparad’enton, / pois m’end’eu for, que mia senhor fez ir||374.23 quen a donzela vir ficará én / com’eu fiquei: de gran coita coitado||374.24 quen a donzela vir ficará én / com’eu fiquei: de gran coita coitado||493.7 mais empero era-x’el tan braceiro / que ouv’end’ela de ficar colpada||619.7 que lhi non tornei recado / ond’el ficasse pagado||1047.13 Coitada ficarei d’amor / atá que mi vos Deus adusser||1052.14 Ides-vos e tẽedes-m’en desden / e fico eu mui coitada por én||1100.36 se me queredes levar, / ir-m’-ei vosc’e fico vossa pagada||1131.2 Ai Deus, que doo que eu de mí ei / porque se foi meu amig’e fiquei / pequena e del namorada||1131.5 Quando s’el ouve de Julhan a ir, / fiquei, fremosa, por vos non mentir, / pequena e del [namorada]||1280.5 Des que o vi primeir’e lhi falei, / el por mí morre, e eu del fiquei / namorada||1306.14 Se s’el nembrar quiser / como fiquei namorada / e se cedo veer / e o vir eu||1317.9 ca tan menguado ficou o terçon / que a cepa non pode ben deitar||1317.12 ca en tal tempo a mandou podar / que sempr’e[la] lhe ficou decepada||1346.6 non á máis d’un filho soo / e ficou dele lançado||1390.21 e o filho tardou, / e peeu entrament[e], e ficou / seu filho mal, ca ficou exerdado||1420.13 veeron por én comig’entençar, / e figi-os eu vençudos ficar||1497.26 salvos son os traedores, pois ben isopados fican!||1502.14 e, a vosso poder, / ante vós i ficade desbragado

ficar pecador 'ter a culpa de algo contra alguén'
Esta expresión constrúese coa preposición de
809.24 e vós ficades de min pecador, / ca vos servi muit’...

non ficar de + inf. 'non deixar de + inf.'
Esta construción conta sempre coa presenza dun complemento axente per ~ por + pron. pers., situado en xeral após ficar
568.1-2 Por Deus, senhor, pois per vós non ficou / de mi fazer ben, e ficou per mí, / teede por ben, ... / ..., / de mi teer puridade, senhor||568.7 Non ficou per vós de mi fazer ben, / e de Deus ajades bon galardon||635.14 Se me Deus enton a morte non deu, / non ficou ja por min de lha pedir, / cuidand’a ela tal pesar partir||1228.7-8 E non fica per mí, per bõa fe, / d’aver meu ben e de lho guisar eu||1228.7-8 E non fica per mí, per bõa fe, / d’aver meu ben e de lho guisar eu||1228.13-14 E, per bõa fe, non fica per mí / quant’eu poss’, amiga, de lho guisar, / nen per el sempre de mi-o demandar

◆ IPr.: P1 fico, P2 ficas, P3 fica, P5 ficades, P6 fican||IPt.: P1 fiquei, P3 ficou, P5 ficastes, P6 ficaron||IAp.: P3 ficara, P6 ficaran||IFt.: P1 ficarei, P3 ficará, P5 ficaredes, P6 ficaran||SPr.: P1 fique, P3 fique, P5 fiquedes||SPt.: P1 ficasse, P3 ficasse||SFt.: P3 ficar, P5 ficardes||Imp.: P5 ficade