g

Glosario

[últ. rev.: 07/07/2023]ImprimirAlternar visualización dos exemplos
guarir v. Cf. guarecer
1. v. tr. e intr. 'curar(se), sanar, salvar(se), protexer(se)'
Nesta acepción (‘librar de, salvarse de’) rexe con frecuencia a preposición de
41.7 Eu me cuidei, quando m’ela guario, / que nunca m’ende máis veesse mal||131.12 mais non me mata nen me quer guarir, / pero non m’ei del, pois viv’, a partir||139.8 e vós, sennor, non sei que i perçades / en guarirdes voss’ome que matades||140.27 de me matar ou me guarir, / averei de qualquer sabor||237.24 E, mia sennor, por eu vosco falar / nunca vós i ren podedes perder, / e guarredes min||306.14 porque desejo de vee-los seus / ollos tan muito que non guarrei ja||317.23 E esta coita ten-me chegado / a mort’, e non guarrei per niun sén||414.8 E, por esto que me disso, cuidou / min a guarir, que ja moiro||433.16 que me leixades morrer sen razon / por vós, pero me podedes guarir||434.9 E de morrer por vós, sennor, ben sei / que me non posso ja per ren partir, / pois que me vós non queredes guarir||438.10 mais sabed’ora ja / que seria de me guarir mellor||553.15 mais aque-m’en vossa prison, / de me guarir ou me matar||575.6 diz-mi que é tan coitado / que, per quanta poss’avedes, / ja o guarir non podedes||576.5 non o quero guarir nen o matar, / nen o quero de mí desasperar||667.12 ve[e]-lo, mais oi dizer / a quen o viu assi jazer / que tan coitado jazia / que ja non guarria per ren||669.5 id’, ai mia madre, vee-lo po-lo guarir, / e irei eu convosco [se vós quiserdes]||669.8 ide vee-lo, mia madr’, e guarra enton||675. – ...] vós, filha, po-lo guarir, / e sera ben||675.17 E el, que viv’en gran coita d’amor, / guarra por én||683.21 ca lhi direi ca non posso guarir, / tal ben lhi quero||882.30 E non dev’omen seu cor encobrir, / a quen sabe que o pode guarir, / de máis u lh’outro non pode valer||957.17 que prol á min guarir eu vós, senhor, / e matar mí, que moiro por guarir?||957.18 que prol á min guarir eu vós, senhor, / e matar mí, que moiro por guarir?||957.19 E vós guarredes sen mí, mia senhor, / e eu morrerei des que vos non vir||976.23 e fui logo led’e cantei / e, se a vir, logo guarrei, / ca ja per aquesto guari||976.24 e fui logo led’e cantei / e, se a vir, logo guarrei, / ca ja per aquesto guari||1006.8 E amores tantas coitas lhi dan / por mí, madre, que non pode guarir||1006.9 pero sei eu que guarra se me vir||1056.14 [E] ést’a coita que mi a morte ten / tan chegada que non lh’ei de guarir||1093.10 ca lhi quer’eu ũa cousa dizer / per que guarra, se me vir||1093.15 e guarria, ca mi á mui grand’amor, / se me visse i||1159.13 Sabe mui ben que non á de guarir / o meu amigo, que mi faz pesar||1210.5 mais, se o vir, guarrei / e el guarra, pois me vir, eu o sei||1210.6 mais, se o vir, guarrei / e el guarra, pois me vir, eu o sei||1233.13 Dix’eu «oistes?» ja po-lo guarir, / e guareceu||1233.27 mal seria se non / o guarisse, pois por mí quis morrer||1240.18 sen vosso ben non o guarir á nada||1240.19 – Guarrei-o eu, amiga, toda via||1314.14 e las que cantavan leixa-las guarir, / a las aves meu [amigo]||1333.12 ca se sente tan maltreito / que non cuida en guarir||1361.4 mais ouviu-lhes el cantar / as selas, por que guariu||1379.7 Po-lo guarir muito fostes de mal / sén!||1382.14 [...] / e pois guarra a morte, sen [seu] grado||1394.3 Fernand’Escalho leixei mal doente / con olho mao tan coitad’assi / que non guarra, cuid’eu, tan mal se sente||1416.14 e, se o ben pagou, / non leix’a guarir po-lo el preguntar||1524.6 pero dizen os fisicos atal: / que o guarria mui ben deste mal / quen lh’o corpo metess[e] a ventura||1524.14 ca, pero muitos fisicos á aqui, / se lh’o corpo non aventuran i, / non guarra ja||1524.17 E pesa-m’ende, par Santa Maria, / deste seu mal, ca min dizen que non / pode guarir se maestre Simion / o non guariss’;...||1524.18 ca min dizen que non / pode guarir se maestre Simion / o non guariss’;...||1529.9 Achei-o eu jazer desacordado / que non cuidei que podesse guarir||1529.13 e, des que s’el ben coberto sentiu, / estornudou tres peidos e guariu / ja-quanto máis||1587.14 ca ben vi eu ena ta catadura / que es doent’e queria[s] guarir||1587.18 se dest[e] enverno mi ás a sair, / ja non guarras, meos da caentura
367.14 E, se esto non fosse, non sei ren / que m[e] podesse de morte guarir / u a non vejo||435.16 e por aquesto, mia sennor, máis val / de me guarirdes de mort’, ao meu / cuidar, ca per al non guarecerei||437.5 pois me podedes de morte guarir||438.14 Sempre vos eu, sennor, consellarei / que me façades ben por me guarir / de mort’, ...||787.5 e or’, amiga, moiro por saber / se é mort’ou se guariu do pesar / grande que ouv’en se de mí quitar||1030.8 ca, meu amigo, falei ũa vez / convosco por vos de morte guarir, / e fostes-vos vós de min enfingir||1238.8 E tan coitad’é, com’aprendi eu, / que o non pode guarir nulha ren / de morte ja se lh’eu non faço ben||1260.5 e sal-m’este coraçon / e estes olhos chorando, / que me non pode guarir ren / de morte se cedo non ven||1394.13 se guarirdes, maravilha sera, / dest’olho mao velho que teedes||1394.20 por esto, sodes mao de guarir / dest’olho mao velho que avedes||1416.20 poi-lo el catou, / ben [o] guarra do mal, ca treminhou||1524.9 E deste mal sempr[e] é mui coitado / e non guarra ja del se non ouver / ome que lhi dé quanto lh’é mester
2. v. intr. 'vivir ben, sobrevivir, ficar ben'
6.28 ja mi ora leixarán folgar, / ca lhis non podia guarir||11.12 e ve[e]redes, eu o sei, / como poss’eu sen vós guarir||20.8 Coita, de pran, ja eu non perderei / e non m’atrevo sen vós a guarir!||27.4 Min fez meter meu coraçon / en amar tal senhor que non / sei osmar guisa nen razon / por que lhi máis possa guarir||28.18 quando ja agora aqui estou / u vos non poderei guarir||47.11 Pero de vós é a min peor / porque vos vej’assi falir, / que eu ben pod[er]ei guarir / oimais sen vós||51.6 se m’eu da Marinha partir, / non poderei alhur guarir||51.10 Muit’é contra mí pecador / el-rei, fort[e] e sen amor, / porque me quita do sabor / e grande prazer de guarir||95.18 e por esto non poss’osmar / ren per que eu possa guarir||108.39 E forçar-m’-ei, / e prenderei / como guarrei / conselh’agor’, a meu cuidar||112.4 «Senhor fremosa, non poss’eu guarir»||112.6 «Senhor fremosa, non poss’eu guarir||115.4 que o façamos mí e vós jograr / en guisa que possa per i guarir||115.21 e con tal nome guarra per u quer||126.15 ca lhi non poderei guarir / nelhur se o provar quiser||150.14 viver / coitado pola que non quis dizer / a min noutro dia / o per que guarria||153.9 non ll’ei a dizer ren / de com’oj’eu poderia guarir||239.18 e, se me non val / Deus (que mi-a mostre!), ja non guarria / eu máis no mundo||258.20 Tal ben vos quero que ben sei / per ren que non posso guarir||261.10 E, mia sennor, non devi’a perder / eu contra vós por vos querer mellor / ca min nen al, nen aver d’al sabor / senon de vós e de poder guarir / u vos vejo||308.1 A guarir non ei per ren / se non vir a que gran ben / quero, ca perço o sén||310.9 E, se m’eu dela soubesse guardar / quando a vi, punnara de guarir||336.14 [e] a quen quero ben querrei-lhe mal, / e as[s]i guar[r]ei come cavaleiro||391.8 Pero ja non posso guarir, / ca ja cegan os ollos meus / por vós e non me val i Deus / nen vós||394.6 ante lhi quer’a mia senhor dizer / o por que posso guarir, ou morrer||398.18 E vin aqui a Segobia morrer, / ca non vej’i quen soia veer / meu pouc’e pouc’, e per esso guaria||428.2 Ũa dona, de que falar oi, / desej’a veer e non posso guarir / sen a veer||595.19 – Guarrei, ben o creades, / senhor, u me mandardes||666.7 – Pois vos quer tan gran ben / que non pode guarir||667.7 Non vo-lo dix’eu por seu ben, / mais porque mi dis[s]era quen / no viu que ja non guarria||696.15 pois per al non pode guarir, / ben vos juro, per bõa fe||710.9 Non cuidei que tan gran sazon / el podesse per ren guarir / sen mí||812.6 e guaria mellor / se me vós ben quises[s]edes fazer||849.27 guarir / poderia per sol non s’én queixar||851.7 A provar averei eu se poderei / guarir sen a ir veer||914.14 Pero este mal mi tolherá / o sén nen lhi cuid’a guarir / se de min non se quer partir||946.8 Tan grave m’é esta coita en que me ten / o voss’amor que non lh’ei de guarir||966.20 e non perdi / coita d’amor, nen alhur nen ali / non lhi guarrei, ca muito lhi guari||966.20 e non perdi / coita d’amor, nen alhur nen ali / non lhi guarrei, ca muito lhi guari||971.13 non podemos todos guarir assi / come vós, que guarides per lidar||971.14 non podemos todos guarir assi / come vós, que guarides per lidar||1060.5 – Cuidei en vós e por esto guari, / que non vivera ren do que vevi||1085.4 e das coitas do mund’é a maior: / sofro de pran e non posso guarir||1103.3 e viv’eu máis penado por vós e ei maior / coita que non cuid’a guarir||1103.5 senhor, se vos guardaren e vos eu non vir, / non cuido un dia máis a guarir||1103.8 mui gran doo averiades de min, senhor, / ca non poss’eu sen vós guarir||1126.6 And’u vos vej’e non posso guarir||1145.7 mais á-m’el namorada, / que nunca lhi guarrei||1198.6 anda cuidand’en se d’aqui partir, / e non s’atreve sen mí a guarir||1221.4 que mi queria ben de coraçon, / tan grande que non podia guarir||1221.10 e dizia que morria d’amor / por mí e que non podia guarir||1221.16 chorava muito e jurava log’i / que non sabia conselho de sí / por mí e que non podia guarir||1248.7 ca non pode guarir se per min non, / ca o am’eu||1263.5 ca sei que non posso guarir, / per nulha ren, se a non vir||1290.14 Morrer-vos-ei con aquesta perfia, / e, se me leixassedes ir, guarria / con meu amigo||1361.6 polas selas que lh’oio / renger, por essas guario||1361.7 Non lhis guarira per ren / a[o] torto que lhis ten||1361.13 Non lhis podera guarir, / ca os non vira viir||1425.19 ca, pois per cort’avedes a guarir, / nunca de vós devedes a partir / un ome que vos trag’acompanhado||1516.1 Ora quer Lourenço guarir, / pois que se quita de rascar||1516.3 e ja guarria, a meu cuidar, / se ora ouvesse que vestir / [...]||1516.18 e el guarria mui melhor / sen trobar e sen citolon||1542.2 Mentr’esta guerra foi, assi / m’avẽo que sempre guari / per pé de cavalo||1542.5 mais oi- / -mais non sei que seja de mí / senon guarir per pé de boi||1542.17 oimais, guarir per pé de boi!||1609.21 demo lev’a guar[i]da que lh’eu sei, / ergo se guarir per alcaiotar||1637.6 e guarir / pod’o lavor per i se o fezer||1663.2 Quen a sa filha quiser dar / mester con que sábia guarir / a Maria Doming’á d’ir||1663.27 e, pois tod’esto ben souber, / guarra assi como poder||1663.28 demais, guarra per seu lavor
3. v. intr. 'morar, residir'
51.4 Gran mal me faz agora’l-rei, / ..., / porque me parte d’u eu ei / prazer e sabor de guarir||108.5 e esforçar mui ben meu coraçon / e ar pensar de m’ir alhur guarir||159.20 Pois mi assi força voss’amor / e non ouso vosco guarir||295.16 ca u vou cuidar / en qual a vi e aver a guarir / u a non vej’, ...||308.12 se eu ousasse, pedir- / -ll’-ia logo que guarir / me leixass’u a servir / podess’eu||339.4 e non / pud’i viver e fui alhur guarir||339.14 e, pois que ja no[n] á prez nen valor / eno mundo, d’u se foi mia senhor, / Deus me cofonda se eu i guarir!||595.16 e por esto guaride, / amigo, [u mi possades / falar e me vejades]||886.6 ou de guarir u a veer / possa e non lh’ouse falar||890.10 en atal terra cuido eu de guarir / que ben entendan meu mal, a la fe||915.13 E, mentr’eu a guarir ouver / u vos eu soia veer, / non averei nunca a perder / este mal||947.3 quand’eu alhur guarir / ei sen vós, que non posso ben aver||964.6 des i, ar ei gran sabor de guarir / con quen sei que quer falar en prazer||1037.5 ca daquel tempo que migo guarir / atanto perderá quanto dormir||1091.13 porque me nembra quanto a servi, / e quan viçoso [fui] mentr’i guari||1346.21 E el se foi certamente / porque [de pran] non podia / na terra guarir un dia||1367.19 e ben toste mia senhor / verra-s’à nossa terra / guarir||1376.24 porque ei pois en gran coita [a] seer, / e fugir, [e] guarir na putaria||1492.23 E veed’ora, por Santa Maria, / se ei poder de co[n] el máis guarir||1564.7 ca atal dona com’ela guarir / non pod’ali se manceba non á
4. v. tr. 'acoller, hospedar'
1399.18 mais o juiz me guario, que achei

◆ IPr.: P5 guarides||ICp.: P1 guaria||IPt.: P1 guari, P3 guariu ~ guario||IAp.: P3 guarira||IFt.: P1 guarrei, P2 guarras, P3 guarra, P5 guarredes||IPp.: P1 guarria, P3 guarria||SPt.: P1 guarisse, P3 guariss(e)||SFt.: P1 guarir, P3 guarir, P5 guarirdes||Imp.: P5 guaride||Inf.: P5 guarirdes