m

Glosario

Voces do M
[últ. rev.: 21/11/2023]ImprimirAlternar visualización dos exemplos
mal1 adv. mod. 'mal, de mal xeito, de modo que prexudica ou dana'
10.5 e vejo que mal baratei, / que mi a [a]tal senhor tornei||10.23 ve[e]d’ora se estou mal, / que m’emparar non sei de tal||11.26 Cada que me lh’eu assanhar, / a meu osm’, e lhi mal disser, / ... / ..., / mao vezinho per-sera||12.2 Eu, que nova senhor filh[ei], / mal me soube d’afan guardar||23.34 ca mentr’eu vosso desamor oer, / ..., [e] tever / vosco tan mal mia fazenda||27.13 Muito tenho que estou mal / se me contra ela non val / Deus||32.11 e en me temer / d’Amor (onde cuid’a dizer / mal e onde me quer partir)||33.2 Par Deus, senhor, ora tenh’eu guisado / de viver mal quant’ouver a viver||35.1 Par Deus, senhor, mui mal me per-matou, / ..., / o que vos agora guarda de mí||45.1 Que mal matei os meus olhos e mí, / que non tornei a mia senhor veer||46.20 e vejo que mal baratei, / que ante non morri log’i||59.2 Per boa fe, meu coraçon, / mal me per-fostes conselhar / aquel dia’n que vós filhar / me fezestes esta senhor||73.28 mais porque vejo que é vosso sén / per meu preito mal embaratado||74.20 ca ‘mor, de pran, ja m’en guisa ten / que me non pode nuzer mal / deste mundo nen prestar ben||130.22 E dereit’é, ca fui mal consellado, / que lle falei||137.3 que ben ou mal, enquant’eu vivo for, / qual vos prouguer, de vós atende-l’-ei||138.1 Mal consellado que fui, mia sennor, / quando vos fui primeiro connoscer||194. E mal m’ach’eu (...) / de toda ren||217.22 e muit’estou mal, / ca, ... / non á i al, sennor, senon morrer||236.18 e mal me vai, mais peor m’er ia||246.1 Cuidades vós, mia sennor, que mui mal / estou de vós||272.3 e direi-vos que mal que os matei||285.5 se o dixe, mal me leixe morrer||317.8 Que mal fui eu desaventurado / que en [a]tal tempo fui ben querer / atal dona||317.28 que enfadado vou / deste mundo, que é mal parado||321.14 S[ei] eu [mui] ben que viverá mui mal, / ca ‘ssi fig’eu des que vos fui veer||331.22 E, mia senhor, conselha-me mui mal / quen mi-o conselha||360.11 mais o sandeu, quer diga mal, quer ben, / e o cordo dira sempre cordura||361.10 mas, per com’eu depois m’end’achei mal, / ben entendi, fremosa mia sennor, / [ca vos nunca poderia maior] / pesar dizer||371.12 des i trobar-vos-ei mui mal assaz||375.5 quer me queirades, senhor, ben, quer mal||375.11 quer me queirades ben, quer mal, sen[h]or||375.17 quer me queirades ben, quer mal, quer non||382.2 Pois que vós per i máis valer cuidades, / mal vos quer’eu conselhar, mia sen[h]or||382.9 Al vos er quero dizer que faredes, / pois que vos ja mal ei de conselhar||382.15 Ca non sei omen que se mal non queixe / do que m’eu queixo, d’aver sempre mal||393.19 E non dig’eu das outras mal / nen ben, nen sol non falo i||399.15 non sei se me llo dixe ben, se mal||412.12 e gran sabor / ei eu desto, mais mal baratará, / pois eu morrer||435.14 E, se eu moiro por vós, mui ben sei / que vos acharedes ende pois mal||456.18 «Daquesto foi, que non d’al, / de que comestes mui mal||460.26 ca, si / [i] o fezesse, faria mui mal||461.27 a quen quer que cometestes, sempre mal o escarnistes||468.11 e non sei eu quen vo-lo outrogasse / de perd[o]ar quen no mal deostasse, / com’el fez a min||476.8 E com[o] omen que quer mal doitear / seus naturaes sol non no provedes||477.11 Vi ũu coteife mal guisad’e vil / con seu perponto todo de pavil||480.5 Per boa fe, fazede-lo mui mal||485.4 porque con Deus, o padr’espirital, / minguar quisestes, mal per-descreestes||486.7 por én faz mal d’andar-s’assi queixando||486.19 por én faz mal, que non pode peor||489.8 Vi coteifes orpelados / estar mui mal espantados||489.11 tiinhan-nos mal aficados / [e] perdian-na color||493.2 Dominga Eanes ouve sa baralha / con ũu genet’e foi mal ferida||556.1 Senhor, que mal vos nembrades / de quanto mal por vós levei / e levo||578.9 ca me non monta ben nen mal!||677.8 Trage-me mal mia madre velida, / [e mui] pouc’á que fui mal ferida / por vós, amigo||677.11 Trage-me mal e soo guardada, / e [mui] pouc’á que foi mal julgada / por vós, amigo||689.15 e mentiu-m’ora tan sen guisa mal / que non fiarei en ren des aqui||713.16 e ja sera / mal pera mí, ca mal o per-fiz eu||715.9 Se o faz, faz-mi torto e, par Deus, mal me mata||717.5 ca sodes mal conselhado / de mi sair de mandado||729.6 muito terrá que baratou /  mal porque tan muito tardou||738.6 non quix, / e fiz mal porque o non fiz||738.25 E sempre m’én mal acharei / porque lh’enton non perdoei||742.3 dizen que é[ste] mal / mias amigas e que faço mal sén||757.3 Treides todas, ai amigas, comigo / veer un ome muito namorado / que aqui jaz cabo nós mal chagado||768.3 mal baratou porque o dizia, / ca por est[o] o faço morrer por mí||783.10 os trobadores ja van pera mal||795.3 Per boa fe, mal conselhad’é i, / ca en mí ten quant’oj’el á de ben||795.8 barata [el] mui mal / se nunca ja de meu mandado sal||807.26 e dixe mal, mais fez-me Deus aver / tal ventura quando a fui veer / que nunca dix’o que dizer queria||808.15 nunca mui mal poderia morrer||823.6  mal estou eu se o vós non sabedes||827.14 E máis de cen vezes lhi perdoei / per sas juras e achei-m’end’eu mal||871.1 Par Deus, coraçon, [mui] mal me matades / e prol vossa nen minha non fazedes||888.42 vej’achegados, / loados, / de muitos amados / os de mal dizer||896.1 [C]ativo, mal consellado, / que me non sei consellar / e sempre viv’en cuidado||945.6 tan mal é que o non direi||947.15 vejo mui pouco, e sei que vejo mal / u non vejo vosso bon parecer||948.9 e faço muito[s] cantares en tal / que per[ç]a coitas, e dizen-m’i mal||975.18 nen sei que x’ést’, assi m’aven, / mais sei que é: desejei mal||979.12 e mal per-foi de min pensar / Amor, que me seu fez tornar||980.3 mal per-foron de sí pensar, / que non poderian peor||988.5 Pensastes mui mal / daqueste mundo fals’e desleal||990.12 ca, par Deus, mal o cofondeu / quando lhi Don Lopo tolheu||991.1 Que mal s’este mundo guisou / de nulh’ome per el fiar!||1008.14 E quen vos a vós esto conselhou / mui ben sei [eu] ca vos conselhou mal||1019.3 ca sab’el que vos fazen entender / que foi, amiga, de vós mal dizer||1045.9 que vos trage dõas de Portugal, / e, amiga, non as partades mal||1093.5  mal me farei / parecer e desensandece-l’-ei||1101.16 Mais foi omen mal apreso / porque con el [non parti||1108.6 cada que cuid’estar de mia senhor / ben, estou mal, e, quando mal, peor||1108.6 cada que cuid’estar de mia senhor / ben, estou mal, e, quando mal, peor||1116.7 E ben entendo que baratei mal / do que lhi foi dizer||1118.4 pero que eu canto mal||1143.2 que mi non digades oje mal se eu for / a Bonaval, pois meu amig’i ven||1143.5 rogar-vos-ei, / por Deus, que mi non digades mal||1146.3 e pero mal está migo, / ..., / quando m’el sanhuda vir, / non s’ousará d’aquend’ir||1157.6 Filha, que mal baratades, / que o sen meu grad’amades||1158.4 e, se m’ante non vir, / achar-s’-á end’el mal se eu poder||1158.6 se ora for sen meu grad’u ir quer, / achar-s’-á ende mal se eu poder||1250.1 Amigo, mal soubestes encobrir / meu feit’e voss’, ...||1263.4 Baratei / mal porque o fui cometer||1266.14 Pois que m’eu del muito queixo / e fui por el mal ferida / de vós, mia madre velida, / non logr’este meu soqueixo||1270.8 Non lho mereci eu nunca, pois foi nada, / madr’, e fui un dia por el mal julgada||1292.1 Non mi digades, madre, mal, e irei / vee-lo sen-verdade que namorei / na ermida do Soveral||1317.18 e máis valria ja pera queimar / que de jazer, como jaz, mal parada||1329.9 Por én partid’este feito de cedo, / ca de mal dizer non tirades prol||1329.13 ca entend’el que se dev’a sentir / de mal dizer que, a seu olho, vir / que pode log’acertar con seu dedo||1332.34 e el queria de vós, desarreigado, / de vos aver assi [mal] espeitado / com’oj’el é pelo maior juiz||1333.15 Tan cruamente e tan mal / diz que foi ferido enton / que teedes i cajon / s[e] el desto non guarece||1342.5 ca per Mars foi mal chagad’en peleja||1342.12 per ũa delas foi mui mal chagado / e pela outra cobrou priorado||1348.11 mal ficará aquest’outr’en Todela, / que al non á [a] que olhos alçar||1349.6 ca mi disse que queria / seer ante mal talhada / que aver corpo delgado||1357.3 e fez mal: / a gran traiçon a matou||1358.11 todos con o brial «colhon» / dizen, e fazen-o mui mal, / e pesa-m’én e é-m’én mal||1359.4 En este son de negrada / farei un cantar / d’ũa sela canterlada, / liada mui mal||1368.7 e é perjurada, / ca non fez én nada / e baratou mal||1374.6 e el non achou / que nen un preito del fosse mover / nen ben nen mal||1375.2 Cavaleiro, con vossos cantares / mal avilastes os trobadores||1377.5 pero non mercou ben, / ante tenho que mercou mal||1377.17 De se comprar ouv’el sabor / tan grande que se non guardou / de mercar mal||1377.21 ca diz agora sa molher / que este mercado non quer / caber, pois el tan mal mercou||1388.1 Joan Fernandes, que mal vos talharon / essa saia que tragedes aqui||1388.9 E, porque vos lhi talharon atanto / so o giron, vo-la talharon mal, / Joan Fernandez||1388.18 ca na corta sodes vós mal talhado, / e a longa estar-vos-ia ben||1390.7 e ficou / seu aver todo mal desemparado||1390.21 e peeu entrament[e], e ficou / seu filho mal, ca ficou exerdado||1391.17 pois sempr’a touca mal posta tragedes||1394.3 que non guarra, cuid’eu, tan mal se sente||1406.14 que eu nunca vi / ome no mundo des quando naci / en posfaçar tan mal deostado||1409.7 Se me mal non estevesse / ou non fosse por enfinta, / daria esta mia cinta / a quen m’as novas dissesse||1413.15 Pediu-as a preito tal / d’i jazer [e] non fez al, / ca xi lazerava mal, / con minguas que avia||1419.13 por esta razon / canta el mal, mais atal don / ben dev’el de vós a levar||1419.17 non canta el mal por bever||1419.20 sempre mal cantou / e cantará mentre viver||1420.3 – Lourenço, soias tu guarecer / como podias, per teu citolon, / ou ben ou mal, non ti dig’eu de non||1420.17 ca ben sei eu quen troba ben ou mal||1421.21 mais en trobar, que mi Deus deu, / conhosco [ben] se troba mal alguen||1424.14 ca non pode per nulha ren veer / mal ome que non vee nemigalha||1428.1 Jograr, mal desemparado / fui eu pelo teu pescar||1435.26 ca essa tinta / mal pinta, / e que val a enfinta, / u non á foder?||1438.5 Ja a sela dana mal / e quebra o peitoral / per u se ten a fivela||1440.6 mal a roe / a g[r]ossa pixa misquinha, / que lhi no seu cono moe||1442.22-23 – Lourenço, enasterras u eu andei / non vi vilan [a]tan mal departir||1443.13 desto se queixa mui mal o trobar, / ca ten comig[o] én toda razon||1443.16 por que lho sofrerei / a Pedr’Amigo se me mal disser / de meus mesteres||1455.2 Preguntad’un ricome / mui rico, que mal come, / por que o faz||1455.7 Mal com’e faz nemiga||1460.3 Pero Lourenço, comprastes / ũas casas e mercastes / delas mal||1477.27 «E vós mal ascondedes / as tetas, que semelhan cevadeiras!»||1480.19 Mal conhocedes Dona Maria, / ai Pero Garcia!||1482.12 e ar dizen que mercou atan mal / que nunca end’avera seu cadal||1482.14 ca se lhi danarán mui mal os coiros||1489.14 chapel de ferro, que xi lhi mui mal pon||1492.6 e feri-o mui mal d’un gran baston / que na outra mão destra tragia||1495.21 mais foden-vos do aver, / ca xi vos foden mal de quant’avedes||1508.1 Elvira Lopez, que mal vos sabedes / vós guardar sempre daqueste peon / que pousa vosc’...||1509.15 Mal se guardou e perdeu quant’avia, / ca se non soub’a cativa guardar||1511.3 Martin jograr, ai Dona Maria, / jeita-se vosco ja cada dia, / e lazero-m’eu mal!||1513.30 pois mal i entenças, e todo farei / o citolon na cabeça quebrar||1514.12 non mi mandedes a cevada dar / mal nen o vinho que mi non dan i / tan ben com’[o] eu sempre mereci||1518.9 se vo-la besta mal selada andar, / guardade-a de xi vos derramar||1519.11 dizer quer’eu do mao mal / e ben da que mui bõa for||1522.3 Vi eu estar noutro dia / infanções con un ricome / posfaçando de quen mal come||1525.5 ca x’é mui mal engan[ad]o / se lh’alguen non dá conselho||1525.17 E somos mal enganados / todos desta merchandia / e nunca imos vingados||1528.24 des i mal levou / sobre sí quanto se fez en Jaen / e en Eixares, u se fez muito mal||1529.10 e, pois eu vi que era mal coitado, / mandei-o ben caentar e cobrir||1547.5 que vissedes vós que mal baratastes, / ca non sei tan muito de vosso Padre||1547.27 e, poi-las alo teedes / vestide-las mui mal e governades||1552.14 e, poi-las ten [con]sigo noit’e dia, / seu mal é trage-las mal lazeradas||1552.15 E, pois el sa fazenda tan mal cata / contra elas||1555.16 ir seu rocin, de que el gran sabor / avia, dar por mua mal manhada||1556.1 Joan Bol’anda mal desbaratado / e anda trist’e faz muit’aguisado||1557.15 Ali u comigo falou / do casamento seu e d’al, / en que mi falou muit’e mal||1557.19 E sempre m’eu mal acharei / porque lh’eu enton non trobei||1560.8 Andan o seu comendo / e mal o despendendo / e baratas fazendo||1563.4 e diz que é cresp[o] e mal tal[h]ado||1564.13 ca diz que morará ali mal e lai, / poi-la manceba sigo non ouver||1575.20 á muit’espessas as aaugaduras, / e usa mal se nos gẽolhos non, / en que trage grandes esfoladuras||1578.23 E vendê-o enton mal / con minguas que avia||1584.17 nen os outros, que tiravan mui mal, / atinaran a dous dos pipeões||1585.28 ja s’enton a el chegar non podia, / atan mal dizia que lhe cheirava||1592.2 Fernan Gil an aqui ameaçado / d’ũu seu rapaz e doestado mal||1603.21 e deu-mi-o en tal son / come quen s’ende moi mal log’achasse||1604.18 e gran pesar ei / por quanto dizen que é mal mercado||1609.4 acho-me mal e quero-m’én quitar||1627.2 A min dan preç’, e non é desguisado, / dos mal talhados, e non erran i||1627.4 Joan Fernandes, o mour’, outros[s]i / nos mal talhados o vejo contado||1627.5 e, pero mal talhados semos [n]ós, / quen visse Pero da Ponte en cos / semelhar-lh’-ia moi peor talhado||1632.21 e, máis que a ben, a mal lhe d’err’an / de ben nen mal dizer do jantar seu||1648.3 Sueir’Eanes, este trobador, / foi por jantar a cas d’un infançon, / e jantou mal||1648.7 e, tanto que se partiu do jantar, / trobou-lhi mal, nunca vistes peior||1648.20 ca Sueir’Eanes nunca lhi fal / razon de quen el despagado vai, / en que lhi troba tan mal e tan lai||1652.13 Ca, pois d’amigos mal está, / non pode bõa estança aver||1654.21 tal perdon ben se devera a perder, / ca muito foi cousa mal gaa[nha]da||1656.13 E quen viu terra tan mal empregada / nen a cuida nunca máis a veer||1656.18 e muitas terras pod’ome saber, / mais nunca terra tan mal empregada||1669.13 Cada que pôde, mal me trebelhou

cantar de mal dizer 'cantiga de mal dizer'
1662.21 «A min / foi feit’aquel cantar de mal dizer»
mal dizer 'escarnio'
1329.5 u lhi fostes trobar de mal dizer / en tal guisa que ben pode entender / quen-quer o mal que, a olho, parece||1329.20 outorgad’ora, senhor, que vos praz, / se mal dizer no vos[s]o cantar jaz||1419.22 – Joan Perez, por mal dizer / vos foi esso dizer alguen

caer mal 'ser mal recibido; desagradar, non condicir'
1424.2-4 Don Estevan fez[o] sa partiçon / con seus irmãos e caeu mui ben / [...] / en Lixboa e mal en Santaren||1570.16 – Joan Airas, non tenh’eu por razon / d’as molheres todas caeren mal / por end’...
estar mal + CI 'non condicir con, ser mao ou desaxeitado para'
72.28 se podess’en guisa seer / que mal non vos podesse estar||266.20 catade, sennor, non vos esté mal, / ca polo meu non vos venn’eu rogar||435.5-6 por én vos estara / mal se me ben non quiserdes fazer||497.7 e, senhor, non vos venh’esto dizer / polo meu, mais porque vos está mal||497.8 ca, par Deus, mal vos per-está, senhor||497.14 por Deus, senhor, non querades fazer / en min agora que vos esté mal||552.20 E assi me poderedes guardar, / senhor [fremosa], sen vos mal estar||668.8 Vira-vos eu, non fezera end’al, / poi-lo roguei, mais estar-m’-ia mal||726.9 e diz que á pavor / de m’estar mal se por min morto for, / poi-lo poss’eu de morte guarecer||1004.8-9 Falarei con el, que non m’estara / mal nulha ren, e mesura farei / de lhi falar||1013.7 Se vo-lo fustan estevesse mal, / non vos mandaria ir ant’os seus / olhos||1281.20 E jura ben que nunca mi dissesse / de lh’eu fazer ren que mal m’estevesse||1337.16 «Senhor, non vos está ben / de perfiardes, mais está-vos mal, / co[n] vos[s]a madr’»||1409.7 Se me mal non estevesse / ou non fosse por enfinta, / daria esta mia cinta / a quen m’as novas dissesse
seer mal + CI 'ficar mal, resultar mal ou considerar insatisfactorio'
71.14 ca de prender ja sempre assi / de vós ben se vos foss’én mal||108.23 mai[s] ora ja nunca me sera mal / por me partir delas e m’ir mia via||168.4 mais direi-vos do que m’é mal||233.13 pois ben nen mal non m’é senon o seu||233.13 pois ben nen mal non m’é senon o seu||479.18 e, porque é grossa, non vos seja mal, / ca delgada pera gata ren non val||498.20-21 e por én mal / vos sera quand’ant’El formos ala||667.14 mandei-vo-lo veer por én, / por mal que vos del seria||713.15-16 e ja sera / mal pera mí, ca mal o per-fiz eu||744.9 ca noutro dia vos achei / falar no voss’e non en al / con outra, e foi-m’ende mal||789.9 Do que [vós] vistes que me preguntou, / ..., / se mi seria ben, se mal, de s’ir, / ai amiga, mandado mi chegou / que ést’aqui e quer migo falar||1245.13 e gran mal m’é én||1358.5 e pesa-m’én e é-m’i mal, / que lh’escarniron seu brial, / que era nov’e de cendal||1422.12 como vós jazedes, jaz / con [a] vossa molher, e m’end’é mal||1430.19 e partistes-mi-o tan ben que m’é mal||1538.10 mais por que non fiz (é-m’én mal) / un filho vosso natural, / que achasse conselh’en vós?
trager mal ~ trazer mal 'maltratar, tratar mal, tratar sen consideración; reprender'
171.2 Assi me trag’ora coitad’Amor / que nunca lh’ome vi trager tan mal||600.4 Ca tanto o trouxestes mal / que non ei, de vos ben fazer, / pero m’eu quisesse, poder||677.2 trage-me mal mia madre velida / por vós, ami[go]||677.5 trage-me mal e soo guardada / por vós, amigo||677.7 Trage-me mal mia madre velida, / [e mui] pouc’á que fui mal ferida / por vós, amigo||677.10 Trage-me mal e soo guardada, / e [mui] pouc’á que foi mal julgada / por vós, amigo||796.5 – Ai madre, de vós se temia, / que me soedes por el mal trager||846.2 Quanto durou este dia, / mia madre, mal me trouxestes / e muito mal mi fezestes||846.7 Mal me trouxestes, sen falha, / e non á ren que detenha / meu amigo que non venha||1188.1 Mal me tragedes, ai filha, porque quer’aver amigo||1478.1-2 Don Bernaldo, pesa-me que tragedes / mal aguadeir’e esse balandrao, / e aqui dura muit’o tempo mao
540.7 Tanto me coita e trax mal Amor / que me mata, seed’én sabedor

mal que loc. conx. conces. 'aínda que'
Esta locución é utilizada sempre co verbo pesar
81.6-7 ca sempr’eu desejei máis d’al / de viver con ela, e, mal / que me pes, a partir-m’ei én||379.3 mal que lhes pes non mi-a poden tolher / que a non veja sen nen ũu pavor||409.11 mas ei-as, mal que me pes, de sofrer||802.6 ei amor, e quen amor á, / mal que lhi pes, de cuidar á||984.21 e ora, mal que pes a mia sennor, / ben me fara, e mal grad’aja én||1641.7 e tanto me convidou / que ouvi logo a jantar / con el, mal que mi pesou