m

Glosario

Voces do M
[últ. rev.: 08/03/2023]ImprimirAlternar visualización dos exemplos
meter ~ metere v.
1. v. tr. 'pór, colocar, deixar en'
8.24 en tal coita me metia / que conselho non sabia / eu de min||27.1 Min fez meter meu coraçon / en amar tal senhor que non / sei osmar guisa nen razon / por que lhi máis possa guarir||52.13 por Deus, meted’o coraçon, / se poderdes, en vos prazer||87.6 e meteron-m’en seu poder / en que estou a gran pavor / de morte||127.4 ca non que m’en vosso poder metesse||127.6 mais soube-ll’eu muito mal merecer / e meteu-m’El eno vosso poder / u eu ja máis nunca coita perdesse||278.14 e por esto rogo Nostro Sennor / que lle meta eno seu coraçon / que me faça ben||548.5 que, se Nostro Senhor / a mia senhor non met’en cor / que se de min doa, da mor- / t’averei prazer e sabor||560.8 des i, meteu-me no vosso poder, / e do pesar que vos eu vej’aver, / par Deus, senhor, a min pesa muit’én||1050.23 E cofonda quen á tan gran sabor / d’antre min e vós meter desamor||1055.21 non averia este mal, par Deus, / por vós d’Amor, que mi á ced’a matar, / a que me vós metestes en poder||1066.2 Amor, ben sei o que m’ora faredes, / pois m’en poder d’atal senhor metedes / de contra quen me depois non valredes||1126.16 Ja [eu, senhor], mi vos espedirei / atá que Deus vos meta en coraçon / que me queirades caber a razon||1164.11 [B]arcas novas mandei fazer / e no mar as mandei meter, / ai mia [senhor velida!]||1168.1 Mete el-rei barcas no rio forte||1168.4 Mete el-rei barcas na Estremadura||1234.1 – Dizede, madre, por que me metestes / en tal prison e por que mi tolhestes / que non possa meu amigo veer?||1417.16 e ja ogan’i fezestes tenções / en razon d’un escarnho que filhastes, / e non [o] metestes ascondudo||1419.34 – Joan Perez, ja-u vos dou / quanto mi deu e mi mandou / e quanto mi á des [i] meter||1435.8 ca o topete / pois mete / cãos máis de sete||1478.16 E, Don Bernaldo, vel en esta guerra, / de quanto vo-lo vosso ome ar mete, / aved’ũa capa d’ũu capeirete||1485.13 mais, Justiça, pois tan gran torto fez, / metede-a ja so ele ũa vez, / ca o manda o dereito assi||1485.20 mais, Justiça, pois que as[s]i é ja, / metan-na so el, e padecerá / a que o a mui gran torto matou||1492.21 sempre a gran coita deante lh’andei, / e el sempre deante me metia||1500.12 non vos ar lev’atras vosso pecado, / pois vos el-rei meteu en tal poder||1528.27 e por én met’en escomunhon qual / xi quer meter, e qual quer saca én||1528.28 e por én met’en escomunhon qual / xi quer meter, e qual quer saca én||1547.28 vestide-las mui mal e governades, / e metedes-no-las tra-las paredes||1597.11 e por esto rog’eu de coraçon / a Deus que nunca meta se mal non / antre min e velhas fududancuas||1653.13 en logar vos meterá / u vergonha prenderedes
1165.14 Barcas mandou fazere / e no mar as metere
2. v. tr. 'pór dentro, introducir, facer entrar'
458.16 e panos dos cristãos meter so [a] sa capa||492.19 O que meteu na taleiga / pouc’aver e muito meiga||1387.18 meteu-o logo en un carcer atal / u muitos presos jouveron assaz||1393.20 e meteu-lh’[i] un grand’olho de boi, / aquel maior que el no mund’achou||1393.22 Olho de cabra lhi quis i meter / e non lhi pôde no caston fazer||1403.11 pis[s]a que compra pouco lhe dura, / sol que a mete na sa pousada||1403.19 e est’é pola casa molhada / en que as met’, e na estrabaria||1485.6 mais, se dereito queredes fazer, / ela so el devedes a meter, / ca o manda o Livro de Leon
3. v. tr. 'aplicar, investir'
184.19 pero Deus meta seu poder / por outra tan bõa fazer, / come vós non faria ja!||1620.26 Farei-o, sen engano, / ca ja en min meteu do seu i ben||1624.8 en esto mete el o máis do que ten, / pero nunca lhe vejo menguar ren
4. v. tr. 'executar, realizar'
461.14 Por que vos todos amassen sempre vós muito punhastes, / bõos talhos en Espanha metestes||1361.19 El[es] foron-lhi meter / ciada po-lo prender||1588.18 non ést’as[s]i, ca muitos vos diran / que ben mil vezes lhe meten ciada
5. v. tr. 'dicir, expresar'
Nunha ocasión, rexe a preposición de
683.10 e, pois que lh’eu tod’esto meter i, / non sabera como mi á gradecer / [nen que mi diga con tan gran prazer]||1120.9 e en sobervia lho quer’eu meter / que o faça se o fazer poder
680.16 ca el mi disse como vos direi / e sol non meteu i de non poder
6. v. pr. 'pórse, colocarse, introducirse'
131.22 Ca, des que m’eu en seu poder meti, / non desejei ben que podesse aver||477.8 Vi ũu coteife mao, val[a]di, / con seu porponto (...) / ca non quer Deus que s’el en outro meta||479.8 e, pois que s’en compasso á de meter, / atan longa deve toda [a] seer / per antr’as pernas da [e]scaleira||1234.13 e veredes / que logo me met’en vosso poder||1606.16 E non sei eu no mund’outr’ome nado / que s’ali fosse meter
7. v. pr. 'facerse, considerarse, converterse en'
Nesta acepción rexe en xeral a preposición por
1661.4 que é ome que muito por Deus faz / e se quer ora meter ermitão
1398.4 e, por se meter por máis trobador, / ..., / feze-s’el en seus cantares morrer||1531.27 ouve un dia de trajeitar sabor / e, por se meter por máis sabedor, / fez [Foan] cavaleiro do Espital||1650.21 quen diz mal dos que son en cas d’el-rei / por se meter por máis desembargado||1661.18 que nunca por molher ren quis[o] dar, / e pero mete-s’el por namorado||1671.10 ca se meteu, por qual direi, / por bispo de Conca log’i||1679.14 ca se quer por máis fidalgo meter / de quantos á en tod’aquel logar
8. v. tr. 'considerar como'
Rexe a preposición por
1513.17 metes-me ja por de mal conhocer, / mais eu non quero tigo pelejar||1583.21 mais-lo que sabe molher ben querer / ben quanto sab’o asno de leer, / por namorado, por que o metedes?||1662.9 Entendestes un dia ant’el-rei / como vos meteron en un cantar / polo peior trobador que eu sei||1662.16 Ca vos vi eu aqui mui gran sazon / e non vos vi por trobador meter

meter a dano 'danar, prexudicar'
1331.3 Pois cata per u m’espeite / con sas razões d’engano / e me quer meter a dano
meter a ventura 'arriscar, pór en perigo'
1524.7 que o guarria mui ben deste mal / quen lh’o corpo metess[e] a ventura
meter en falha 'faltar, enganar'
930.5 Irei, se Deus vos valha, / por non meter en falha / meu amigo, [no monte]
meter en meos 'achar a menos, botar en falta'
1115.19 ca, se un dia en meos meter / que vos non veja, log’ei de teer / que á mil dias que sen vós morei
meter en ventura 'arriscar'
697.4 e de pran vee-lo-ei / e quero tod’en ventura meter||1326.18 ante metes i teu feito en ventura
meter femença 'considerar, prestar atención'
565.1 Quand’eu ben meto femença / en qual vos vej’e vos vi / des que vos eu conhoci||970.2 As mias jornadas vedes quaes son, / meus amigos, meted’i femença||1408.18 e dorme quando se dev’espertar, / e meos sab’u mete máis femença
meter guarda 'atender, gardar, acompañar'
1252.25 Non quis meter guarda / de min, que s’er ia, / e quant’ala tarda / é por seu mal dia
meter mão 'intervir, actuar sobre'
461.26 u quer que mão metestes, guarecendo én saistes||1587.21 ou se quiseres que en ti meta mão, / dá-me quant’ás e poderes aver||1587.23 ca, des que eu en ti mão meter, / seras guarido quando fores são
meter mentes 'reparar en, prestar atención'
33.10 e vós non queredes mentes meter / com’eu estou mui preto de morrer||60.18 E, se quiserdes, mia senhor, / algũa vez mentes meter / en qual vos Deus quis[o] fazer||123.18 ca non quer / en meu preito mentes meter||160.10 sol non lle pesa nen lle praz / nen quer en min mentes meter||266.24 metede mentes no que vos direi||392.7 Non metedes mentes en qual perdiçon / fezeron no mund’...||545.17 E, pois mentes non metedes / no meu mal||641.14 Fiei-m’eu tant’en qual ben m’el queria / que non meti mentes no que fazia||641.17 Que non meti mentes no que fazia, / e fiz pesar a quen mi-o non faria||1478.4 e aqui dura muit’o tempo mao, / e vós e[n] esto mentes non metedes||1535.4 son d’outra terra, / ca ja eu [en eles] mentes meti||1653.22 E vós mentes non metedes / se ela filho fezer, / andando, como veedes, / con algũu peon qualquer?||1657.4 non o baralha el mui ben / nen ar quer i mentes meter
meter-se en ira 'irarse'
586.23 meteu-s’alva en ira / eno alto
meter-se en sanha 'irarse'
586.28 meteu-s’alva en sanha / eno alto

meter en + inf. (perífr. incoativa)
263.18-19 e non o quer’eu en coidar / esto per nulla ren meter||518.13 E sol non met’eu en cuidar / de nunca de vós aver ben||1159.15 ca morrerá, non o meto en cuidar / por mí

◆ IPr.: P1 meto, P2 metes, P3 mete, P5 metedes, P6 meten||ICp.: P1 metia, P3 metia||IPt.: P1 meti, P3 meteu, P5 metestes, P6 meteron||IFt.: P3 meterá||SPr.: P1 meta, P3 meta, P6 metan||SPt.: P3 metesse||SFt.: P1 meter||Imp.: P5 metede