a

Glosario

Voces do A
[últ. rev.: 20/07/2023]ImprimirAlternar visualización dos exemplos
andar1 v. intr. e pr.
1. 'andar, camiñar, ir, moverse dun lugar a outro'
103.2 Toda-las gentes mi a mí estraias son, / e as terras, senhor, per u eu ando / sen vós||114.10 diz que pod’ir quen ben andar / de Belfurad’a Santaren / se noutro dia madurgar||114.23 Do sepulcro vos ar direi / per u andou, ca lho oi / a Don Soeiro||114.29 Per i andou Nostro Sen[h]or, / d’ali diz el que foi romeu||114.34 e foi-lhi greu / d’andar Coira e Galisteu / con torquis do emperador||194.9 pero que m’eu muitas terras andei, / nunca i tan fremosa dona achei / come vós||305.2 Quant’eu máis donas mui ben parecer / vej’u eu and’e entendo ca son / mui boas donas||427.2 Comprar quer’eu, Fernan Furado, muu / que vi andar mui gordo no mercado||427.5 e anda ben, pero que fer’é d’unha||429.12 ca, u and’eu [ou] sejo, / sempre [e]no meu coraçon muito veer desejo / a senhor do melhor prez / de qua[n]tas Deus nunca fez||478.48 ante quer’andar sinlheiro / e ir come mercadeiro / algũa terra buscar||479.14 e Mari’Airas feze-o logo outro tal, / e Alvela, que andou en Portugal||587.4 Amad’e meu amigo, / valha Deus, / vede la frol do pinho / e guisade d’andar||618.2 Por Deus, amiga, pes-vos do gran mal / que diz andand’aquel meu desleal||618.4 ca diz de mí, e de vós outro tal, / andand’a muitos que lhi fiz eu ben||618.8 De vos én pesar é mui gran razon, / ca diz andando mui gran traiçon / de min e de vós||660.1 Vi eu, mia madr’, andar / as barcas eno mar, / e moiro-me d’amor||692.13 Diga-x’andando quis o que quiser, / ca mi sei eu como deles estou||720.13 ca se faz que vós andades, / ..., / gran tempo que non tornades, / enton quando non oides, / amigo, de mí mandado, / [se sodes enton coitado].||723.5 tan gran pesar / ouv’eu enton por ele no coraçon, / quand’eu vi estes outros per i andar, / que a morrer ouvera por el enton||750.3 nós, as meninhas, punhemos d’andar / con nossas madres||750.8 e andaremos nós / bailand’ant’eles, fremosas, en cos||777.16 e con recado sei que vos anda / de rog’, a[miga, do voss’amigo / que façades o meu falar migo]||809.23 Ora con graça de vós, a melhor / dona do mundo, ca muit’ei d’andar / e vós ficades de min pecador||888.4 se and’ou sejo, / o cor m’ést’antejo||917.1 En muito andando cheguei a logar / u lealdade nen manha nen sén / nen crerezia non vejo preçar||949.3 e vi donzelas muitas u andei||949.9 eu muitas vezes provei / se acharia de tal parecer / algũa dona, senhor, u andei||949.15 e, mia senhor, preguntei / por donas muitas, que oi loar / de parecer nas terras u andei||951.1 Andei, senhor, Leon e Castela / depois que m’eu desta terra quitei||977.9 Maravilho-me como non perdeu / o corpo per quantas terras andou / por min||1026.6 preguntad’, e gradecer-vo-lo-ei, / en quantos dias poderá chegar / aqui de Toledo quen ben andar||1099.7 E non morri, pero pos mí andava / mia morte quant’á que eu conhoci / aquesta dona que agora vi||1099.19 ca sei mia morte que con mig’andava / [...]||1126.6  And’u vos vej’e non posso guarir||1175.2 Rogo-te, ai Amor, que queiras migo morar / tod’es[te] tempo enquanto vai andar / a Granada meu amigo||1175.7 Tod’este tempo enquanto vai andar, / lidar con mouros e muitos matar, / a Granada meu amigo||1176.5 atá que ven meu lum’e meu prazer / e meu amigo, que se foi andar / a Granada por meu amor lidar||1197.2 – Joan Soares, de pran as melhores / terras andastes que eu nunca vi||1197.16 – Joan Soares, nunca vi chamada / molher ama, nas terras u andei||1205.2 Enas verdes ervas / vi anda-las cervas, / meu amigo||1315.1 – Que adubastes, amigo, ala en Lug’u andastes||1362.3 non and’encavalgado / nen trag’el selegon / nen sela, mal pecado||1365.4  andaredes i melhor / ca na sela rengedor||1365.6  andaredes i mui ben / e non vos rengerá per ren||1366.15 e de pran andaron i / as mangas do ascari||1376.17 nen quer’ir per outras fronteiras andar / perdend’o viç’e dando-mi trabalho||1410.8 Des[s]es mi an i d’andar en mia companha||1411.2 En gran coita andaramos con el-rei, / per esta terra u con el andamos||1414.2 Pero d’Ambroa, sempr’oi cantar / que nunca vós andastes sobre mar / que med’ouvessedes nulha sazon||1416.24 se mal non ouver, pod[erá] andar||1424.17 ou se o visse andar fóra da via, / como o eu vi en junt’a Amarante||1431.34 – Joan Soarez, mui de coraçon / vos perdoarei, que mi dedes don / e mi busquedes prol per u andardes||1442.22 – Lourenço, enasterras u eu andei / non vi vilan [a]tan mal departir||1492.13 máis era eu seu ca era el meu, / e muit’andava máis empos el eu / ca el pos mí||1492.20 sempre a gran coita deante lh’andei, / e el sempre deante me metia||1497.1 A lealdade dá Bezerra que pela Beira muito anda||1504.7 Ja-u s’achou con torpes na carreira, / ca o vej’andar con capa augadeira||1518.8 E, cada que vós andardes senlheira, / ..., / guardade-a de xi vos derramar||1535.23 Nen custa nunca a receava, / nen perda, nen med’ala u andava||1550.2 D’un ome sei eu de mui bon logar / que filha sempre, u anda e aqui, / alg’a quen-quer||1551.16 Fostes mui ben aguardado / de min sempre u vós andastes||1556.16 como se queixou / non se queixar’andando pela rua||1618.26 [e] non ande [tr]iste, nen ande [l]edo, / nen vaa deante nen a derredo||1618.26 [e] non ande [tr]iste, nen ande [l]edo, / nen vaa deante nen a derredo||1653.24 E vós mentes non metedes / se ela filho fezer, / andando, como veedes, / con algũu peon qualquer?||1658.23 E creede que en justiça / pod’i máis anda-la terra||1672.23 E ben vos faç’, amigo, sabedor / que andaredes, por esta razon, / per portas alhẽas mui gran sazon||1673.13 e poss’eu ir, se andar ben, / u el foi tod’aquest’osmar||1677.18 mais, se te colhe de logar atal / com’andas tu assi pelas pousadas
2. 'ser, estar, vivir, residir, comportarse'
En xeral, nesta acepción andar vai acompañado de adxectivo, participio ou construción equivalente, e mesmo pode rexer a preposición de
2.3 O Maroot aja mal grado / porque nós aqui cantando / andamos tan segurado, / a tan gran sabor andando||2.4 O Maroot aja mal grado / porque nós aqui cantando / andamos tan segurado, / a tan gran sabor andando||2.9 Mal grad’aja, pois canta[n]do / nós aqui danças fazemos, / a tan gran sabor andando / que pouco lho gradecemos||7.8 devedes / oj’a mia barva a onrar, / que sempr’onrada sol andar, / e vós non mi aviltedes||7.44 mais non poss’eu dona veer / que assi and’a meu plazer / como lh’eu andaria||7.45 mais non poss’eu dona veer / que assi and’a meu plazer / como lh’eu andaria||8.10 Mais en gran sandez andava / eu quando me non pagava / de con tal senhor viver||14.5 pola ira en que mi andades / tan graves dias levei||14.27 A guardar- / -m’ei deles e ra[n]curar, / andar i come nembrado||68.2 Ome que gran ben quer moller / gran dereit’á de trist’andar||70.21 veer-m’-edes cedo por vós morrer, / ca ja m’end’eu vejo de guis’andar||79.4 e ora ja este meu coraçon / anda perdudo e fóra de sén / por ũa dona||92.19 nen ar sei oj’eu quen / mi-a toda podesse creer / mentre me viss’assi andar / viv’ontr’as gentes||103.13 Estranho and’eu dos que me queren ben / e dos que viven migo t[o]da via,||110.11 ca, pero mia vida máis podesse durar, / vergonh’á ja d’assi antr’as gentes andar, / pois que de min nen deles nen un sabor e[i]||112.8 Por quantas vezes m’ela fez chorar / con seus desejos [e] cuitad’andar, / quando a vir, direi-lhi se ousar: / ... ||113.3 – Vi eu donas encelado / que ja sempre servirei / porque ando namorado||146.23 E, pois nos ambos en poder tẽedes, / non me leixedes del forçad’andar||148.15 e veeredes meus filhos andar / netos de G[u]ed’e partir en Sousela!||151.12 Mais eu, que por sandeu [e] tolheito / and’, e como non moiro, cativo?||153.19 por lle non pesar, / non ll’ei a dizer ren / de com’eu poderia led’andar||155.1 Ai Deus, como ando coitado d’amor!||170.1 Preguntan-me por que ando sandeu, / e non lle-lo quer’eu ja máis negar||179.1 Que alongad’eu ando d’u iria, / se eu ouvesse aguisado d’ir i, / que viss’a dona que veer querria||181.12 e ora moir’e praz-me de morrer / e non querria ja máis viv’andar||194.31 ca morrerei cedo, per bõa fe, / por vós, ca me vej’én de guis’andar||199.4 mais eu tan coitad’ando, / cuidando en ũa destas tres que vi, / polo meu mal, que sol non lles torn’i||199.14 e preguntando-m’a pesar de mí / qual ést’a dona que me faz assi / por sí andar en gran coita’n que ando||199.18 por que morren tan muito por saber / a dona por que eu ando coitado?||209.20 Fazede-mi, e gracir-vo-l’-ei, / ben mentr’ando vivo||220.10 que me non sei consell’achar / con tan gran coita de sofrer, / en qual m’eu ora vej’andar||227.12 mais en tan grave dia foi por mí, / ca máis coitad’ando ca ant’andava||227.12 mais en tan grave dia foi por mí, / ca máis coitad’ando ca ant’andava||263.7 u lle non possa ren dizer / da coita’n que o faz viver / mui trist’e mui coitad’andar||265.18 se ll’algun tempo fiz pesar, por én / me leix’assi desemparad’andar / e non me quer contra ela valer||310.21 leixou-m’assi desemparad’andar||312.1 Ando coitado por veer un ome que aqui chegou||317.11 Que mal fui eu desaventurado / que en [a]tal tempo fui ben querer / atal dona, de que non poss’aver / ben e por que ando mui coitado||317.12 e as gentes, que me veen andar / assi coitado, van én posfaçar / e dizen: «Muit’anda namorado»||317.14 e dizen: «Muit’anda namorado»||317.25 pois mia sennor non quer por mí dar ren / de que eu sempre andei enganado||318.13 nen andaria máis ledo, de pran, / do que eu ando porque cuido a ir / u ela é||318.14 nen andaria máis ledo, de pran, / do que eu ando porque cuido a ir / u ela é, que moiro por servir||325.9 E, quando m’eu da mia senhor parti, / non cuidava esse di’a chegar / viv’aa noite, e vejo-m’ar andar / viv[o]||327.6 A mia sobrinha mi tolheu / o sén, por que ando sandeu||346.4 e por aquist’ando / [m]aravillado de como vivo / en tan gran coita com’oj’eu vivo||365.7 e sempre trist’andei / com’omen que con gran pesar / vivo||373.10 sempr’averei muit’est[ra]nho d’andar / dos que an de falar en algũu ben||383.8 D’al and’ora máis nojado, / se Deus me de mal defenda, / estand’ora segurado||383.24 d’al and’ora máis nojoso||386.3 ca me vejo sandeu andar / e con sandece o direi||386.6 os ollos verdes que eu vi / me fazen ora andar assi||389.14 e dereit’é de sempr’andar assi||390.6 e catando po-la veer / assi and’eu, assi and’eu||390.6 e catando po-la veer / assi and’eu, assi and’eu||390.7 assi and’eu, assi and’eu||390.7 assi and’eu, assi and’eu||390.8 assi and’eu, assi and’eu||390.8 assi and’eu, assi and’eu||390.12 e sei mui ben, per bõa fe, / que ja sempr’assi andarei||390.19 e faz-mi Amor andar assi / como me veedes andar||390.20 e faz-mi Amor andar assi / como me veedes andar||390.26 alguen me faz assi andar||402.15 porque ando sandeu / por vós||403.1 Muito ando triste no meu coraçon / porque sei que m’ei mui ced’a quitar / de vós, sennor, e ir allur morar||404.4 e na terra u eu vivi / andei sempre tan sen sabor / que nunca eu pude veer / de ren, u vos non vi, prazer||404.10 e fez-me tan coitad’andar / que nunca eu [pude veer / de ren, u vos non vi, prazer]||404.16 e sempre tan coitad’andei / que nunca eu pude veer / [de ren, u vos non vi, prazer]||431.8 Non sei que faço nen ei de fazer / nen en que ando, nen sei ren de mí / senon atanto que sofr’e sofri, / coita d’amor qual vos quero dizer||443.14 [C]uidand’[en] ela ja ei perdudo / o sén, amigo, e ando mudo||450.10 mais faz-m’ela assi andar / cabo sí e namorado||455.7 Med’ei do pertigueiro e ando soo, / que semelha Pero Gil no fei[j]oo||483.6 Pero da Pont’á feito gran pecado / de seus cantares, que el foi furtar / a Coton, ... / ..., / e d’outros muitos que non sei contar, / por que oj’anda vistido e onrado||483.24 come é que oj’anda arrufado?||504.20 esta [coita sofr’eu / por vós, senhor, que eu] / vi por gran mal de min, / pois tan coitad’and’eu||508.3 e tanto me vejo coitad’andar / que nunca mi valha Nostro Senhor / se ant’eu ja non queria morrer / e se mi non fosse maior prazer||520.4 e tod’esto foi porque se cuidou / que andava d’outra namorado||529.8 E non vos pes de vos veer, ca tan / cuitad’ando que querria morrer||544.8 ca mui gran temp’á que ando coitado, / se eu podesse, po-la ir veer||549.8 Esto me faz alegr’andar||572.5 e faz gran razon / meu amigo de trist’andar||572.7 Trist’anda, se Deus mi valha, / ca me non viu, e d[er]eit’é||572.13 D’andar triste faz guisado, / ca o non vi||591.15 – Ai amiga, eu ando tan coitada / que sol non poss’en mí tomar prazer / cuidand’en como se pode fazer||592.1 O voss’amig’, amiga, vi andar / tan coitado que nunca lhi vi par||592.7 El andava trist’e mui sen sabor, / come quen é tan coitado d’amor||592.13 El, amiga, achei eu andar tal / come morto||607.5 e and’eu leda por én / e faço muit’aguisado||607.9 er anda muit’alongado / d’aver prazer nen sabor / senon ali u eu for||634.19 ca, per u quer que ande, / non quedarei ar, meu ben e meu lume, / de chorar sempre||644.5 Des oimais andarei leda, meu amigo||647.7 Madre, passou per aqui un filho d’algo / e leixou-m’assi penada com’eu ando||655.14 O que vistes que dizia / ca andava namorado||661.1 Trist’anda, mia madr[e], o meu amigo||664.3 mentiu-mi o meu amigo, / sanhuda lh’and’eu||678.5 E, se fezer [bon] tempo e mia madre non for, / querrei andar mui leda e parecer melhor||700.2 Amigas, por Nostro Senhor, / andade ledas migo||700.5 ca pug’antre mia madr’amor / e antr’o meu amigo, / e por aquest’ando leda||700.6 gran dereit’ei a ‘ndar led[a], / e andade migo ledas||700.7 gran dereit’ei a ‘ndar led[a], / e andade migo ledas||709.1  Anda triste meu amigo, / mia madr’, e á de mí gran despeito||709.5 e faz gran dereito / d’andar triste o meu amigo / porque non pode falar migo||709.14 Anda trist’o meu amigo, / mia madr’, e anda por én coitado||712.1 Que trist’oj’eu and’e faço gran razon||735.10 Par Deus de Cruz, dona, sei [eu] que andades / d’amor mui coitada||745.10 E sodes desmesurada, / que vos non queredes doer / do meu amigo, que morrer / vejo, e and’eu coitada||746.7 Mais leixade-mi andar assi, / pero vós ajades poder, / meus amigos, de me valer||746.16 mais leixade-m’assi andar / por quanto mi faz cuida[do]r / [d’aver eu ben de mia senhor]||760.1 Sanhud’and[ad]es, amigo, / porque non faço meu dano / vosc||792.13 Muit’and’eu leda no meu coraçon / con meu amig||794.1 Porque vos quer’eu mui gran ben, amig’, anda-mi sanhuda / mia madr’e agora con ela por én sõo perduda||796.6 – O que por vós coitad’andava / ben aqui na vila estava||801.1 Que trist’anda meu amigo / porque me queren levar / d’aqui!||809.11 e assi andarei / triste cuidando en vosso parecer||819.3 – Por Deus, amiga, provad’un dia / o voss’amigo de vo-lh’assanhar, / e veredes ome coitad’andar||821.3 Amiga, ben cuid’eu do meu amigo / que é morto, ca muit’á gran sazon / que anda triste o meu coraçon||823.7 – Mui trist’andades, á mui gran sazon, / e non sei eu por que nen por que non||823.13 – Vós trist’andades, e eu sen sabor / ando||823.14 – Vós trist’andades, e eu sen sabor / ando||823.19 – Mui trist[e] andades e non sei eu / o por que é||824.5 amigo, por que andades / tan trist’ou por que chorades?||824.8 Pois eu non sei com’entenda / por que andades coitado||835.7 ca ja non andarei / triste por vento que veja fazer||840.15 E praza-vos, pois vosco quer andar / meu coraçon e nunca se par[tir] / de vós, sen[h]or||854.16 E da gran coita que me faz levar / pesar-lh’-á end’e de que ando sandeu / por ela||860.5 porque vos vej’ambos andar / mui tristes e sempre chorar||865.7 «Alhur-la buscade, / ca de tal guisa se foi a perder / que non podemos én novas aver / nen ja non anda na irmaidade»||865.21 e anda ja fóra da [a]badia||866.4 Que muito m’eu pago deste verão / por estes ramos e por estas flores / e polas aves que cantan d’amores, / por que ando i led’e sen cuidado||866.6 sempre i anda led’e mui loução||880.10 e quantas cousas [e]no mundo son / a aves[s]as andan||918.20 ca, se el-rei sabe vossa demanda / e ouver paz deste execo en que anda, / arcediagõo sedes logo feito||928.5 mais farei-lh’eu por én, / por quant’andou ala sen meu prazer, / que and’ũu tempo sen meu ben-fazer||928.6 mais farei-lh’eu por én, / por quant’andou ala sen meu prazer, / que and’ũu tempo sen meu ben-fazer||936.13 E and’end’eu mui coitada||959.10 ca nunca led’andei / e non foi vida||962.2 A por que perço o dormir / e ando mui namorado, / vejo-a d’aqui partir / e fic’eu desemparado||964.3 sempr’ando led’, ...||969.2 Pelo souto de Crexente / ũa pastor vi andar / muit’alongada de gente||970.7 pero vos ledo semelho, / muit’anda trist[e] o meu coraçon||970.8 E a dona que m’assi faz andar / casad’é, ou viuv’ou solteira, / ou touquinegra ou monja ou freira||976.4 nunca led’ar andei, / mais atanto conort’end’ei||997.9 Vivo coitad’e sol non dórmio ren, / e cuido muit’e choro con pesar / porque me vejo mui coitad’andar||1007.2 Do que sabia nulha ren non sei, / polo mundo, que vej’assi andar||1012.16 e mui queixosa vos ando / por non saberdes quando m’ir / quer’ou se verrei ja-quando||1025.1 Queixos’andades, amigo, d’Amor / e de mí||1038.9 ca el anda-se de mí queixando||1040.13 Tan coitado por mí anda / que non á paz nen mesura||1058.2 Ja m’eu queria leixar de cuidar / e d’andar trist’e perder o dormir / e d’Amor, que sempre servi, servir||1075.20 Andan-m’assi preguntando / que lhis diga por que ando / trist’, ...||1099.27 E pesa-mi porque perderá prez / quanto Deus en aqueste mundo fez, / que non era erg’u ela m’andava||1123.5 e por én, se quiser, ande / sanhud’e non mi-o demande||1123.7 quant’el quiser atant’ande / sanhud’e non mi-o demande||1123.13 e, se non, ande / sanhud’e [non mi-o demande:||1123.21 e perdudo / é comigo, e ala x’ande / sanhud’e [non mi-o demande:||1123.29 e el ande / sanhud’e non me demande||1137.8 Ca novas mi disseron que ven o meu amigo, / e and’end’eu mui leda, pois tal mandad’ei migo||1137.11 Ca novas mi disseron ca ven o meu amado, / e and’[end]’eu mui leda, pois mig’é tal mandado||1153.1 Trist’and’eu, velida, e ben vo-lo digo, / porque mi non leixan veer meu amigo||1160.3 ca me fazedes trist’andar / por vós, eu ben vo-lo digo||1160.19 por que mi andades irado?||1161.1 Quen vis[s]e andar fremosinha / com’eu vi, d’amor coitada||1161.7 Quen vis[s]e andar a fremosa / com’eu vi, d’amor chorando||1198.1 O meu amig’, amiga, vej’andar / triste coidando||1198.3 O meu amig’, amiga, vej’andar / triste coidando e non poss’entender / por que trist’anda, si veja prazer||1198.7 Anda tan triste que nunca máis vi / andar nulh’ome, e en saber punhei / o por que era, pero non o sei||1198.8 Anda tan triste que nunca máis vi / andar nulh’ome||1198.13 Atan trist’anda que nunca vi quen / tan trist’andasse no seu coraçon||1198.14 Atan trist’anda que nunca vi quen / tan trist’andasse no seu coraçon||1218.9 Ca, se el m[e] adussesse o que me faz pẽad’andar, / nunca tantos estadaes arderan ant’o seu altar||1240.7 mais non vos maravilhedes / d’andar por mí coitado meu amigo||1240.10 e ben assi andando / morrerá se vos del doo non filha||1242.8 E ben vos digo que des que oi / aquestas novas sempre trist’andei||1260.7 E ando maravilhada / porque tanto tarda||1266.1 And’ora triste, fremosa, / porque se foi meu amigo / con sanha||1273.13 e and’ora por én / tan triste que me non sei conselhar||1280.2 Amiga, des que meu amigo vi, / el por mí morr’, e eu ando des i / namorada||1280.8 el por mí morr’, e eu ando por én / namorada||1280.11 el por mí morr’, e eu and[o] assaz / namorada||1282.2 Amiga, quero-m’ora cousecer / se ando máis leda por ũa ren, / porque dizen que meu amigo ven||1282.7 Querrei andar triste por lhi mostrar / ca mi non praz||1282.14 Pero, amiga, sempre receei / d’andar triste quando gran prazer vir||1284.7 O que vistes esse dia / andar por mí mui coitado / chegou-m’ora seu mandado||1313.21 des que el vira quen lhi coitas deu / ir d’u el era, no coraçon seu, / tá que a vir, ledo non pod’andar||1318.2 Alvar [Rodriguiz] vej’eu agravar / porque se sent’aqui menguad’andar||1325.13 Pois anda tan aficado / por teu preito aver juntado, / di, doutor, cab’o casado, / que prol ten i||1342.10 mais das outras que lh’andan en contrairo, / ..., / per ũa delas foi mui mal chagado / e pela outra cobrou priorado||1376.1 Nostro Senhor, com’eu ando coitado / con estas manhas que mi quisestes dar!||1382.5 e, poi-lo ora assi viron andar, / non mi creades se o non sacar / contra alguen, que foi mal dia nado||1393.1 Fernan Diaz, este que and’aqui, / foi ũa vez d’aqui a Ultramar||1397.16 E cuidará del quen o vir aqui, / que o vir andar assi calado, / ca non sabe parte nen mandado / de tal justiça fazer qual eu vi||1401.2 – Senhor, eu quer’ora de vós saber, / pois que vos vejo tan coitad’andar / con Amor||1434.21 e o coteife que for trobador / trobe, mais cham’a coteifa «senhor», / e andarán os preitos con d[er]eito||1463.14 contra el-rei anda mui felon||1465.15 Meu senhor, que vos semelha / do que xe vosc’aparelha / e vos anda na orelha / rogindo come abesouro||1488.14 mais esposou-s’e anda esposado||1495.4 Ca nunca máis escarnid’ome vi / ca vós andades aqui u vivedes||1499.7 E por end’anda vestid’e loução / e diz que morre por outra molher||1499.15 ca por outro casamento anda morto / d’ome o sei eu que o sabe ja||1500.1 Don Fernando, vejo-vos andar ledo / con deantança que vos deu el-rei||1500.18 e non andar com’andavades ante, / ca somos oj’e non seremos cras||1500.18 ben era d’ome do vosso logar / dess’olho mao de vos ar quebrar / e non andar com’andavades ante||1512.13 ca ben tres anos a vimos andar / no vosso col’e de vossa molher||1518.9 se vo-la besta mal selada andar, / guardade-a de xi vos derramar||1521.10 «Estender quer’eu mão / e quer’andar ja custos’e loução»||1523.4 e log’a Nostro Senhor / pormeteu, polo mal en que andou, / que tevess’un clerig’a seu poder / polos pecados que lhi faz fazer / o demo||1523.7 polos pecados que lhi faz fazer / o demo, con que x’ela sempr’andou||1528.5 e venho-vos preguntar porque sei / que saberedes recado dizer / de Balteira, que vej’aqui andar / e vejo-lhi muitos escomungar||1532.1 Maria Perez, and’eu mui coitado / por vós, de pran, máis ca por outra ren||1532.8 D’aver de vós ben and’eu alongado||1532.18 «Bon grad’a Deus, ca ja agora averei / o ben por que andava en cuidado»||1535.20 e as lazeiras per que passava, / andand[o] alo, tan pouco dava / por elas come se nunca fosse [i]||1549.1 Assi and’eu por serviço que fiz / a senhor que me non quer fazer ben||1549.6 assi and’eu cada dia peor / porque mi non faz amor nen mi-o diz||1549.13 assi and’eu como nunca andei, / e non mi fala nen dá por mí ren||1549.13 assi and’eu como nunca andei, / e non mi fala nen dá por mí ren||1549.15 Assi and’eu meu tempo perdend’i||1549.20 e por én / assi and’eu, que vergonça ei [én] / de lho dizer eu nen outren por min||1550.4 e non perde per i, / ant’anda mui máis viçoso por én||1552.11 [e] el, come ome desmesurado / contra elas, que andan mui coitadas, / non cata ren do que catar devia||1553.18 [e] eu sõo certo por én / del, que sempr[e] en mal andou||1555.1 De Joan Bol’and’eu maravilhado||1555.18 que non queria, pero mi-a doada / dessen, nen andar dela embargado||1556.1 Joan Bol’anda mal desbaratado / e anda trist’e faz muit’aguisado||1556.2 Joan Bol’anda mal desbaratado / e anda trist’e faz muit’aguisado||1557.3 andand’aqui en cas d’el-rei||1560.15 e anda én guisado / quen sempr’o seu guardou||1585.1 De Pero Bõo and’ora espantado / de como era valent’e ligeiro||1602.1 Meu senhor arcebispo, and’eu escomungado / porque fiz lealdad’...||1607.4 non dev’a começar / en mí, que ando por ela sandeu||1607.14 ca en sa prison / and’eu e dela non m’ei d’emparar||1609.11 pero conorto m’ei [e] gran sabor / de que a veerei cedo pobr’andar||1609.13 ca o que guaanhou en cas d’el-rei, / andand’i, pedind’, e o que lh’eu dei, / todo lho faz o clerigo peitar||1631.2 Ũa donzela coitado / d’amor por sí me faz andar||1638.7 Ando-lhes fazendo cobras e sões / quanto máis poss’, ...||1643.6 quer-s’ir ali en cas Don Lop’andar, / u lhi semelha logar apartado||1650.15 Ca o torpe que sempr’anda calado / non o deven por torpe a razõar||1654.12 ca, pois o cadead’én foi perder, / sempr’a maeta andou descadẽada||1674.8 ainda oje vós migo jaredes / por seu amor, ca x’anda tan coitado / que, se vós oje migo non jouverdes, / sera sandeu||1675.4 veo-me preguntar / se sabia ja-que d’agüiraria, / ca non podia máis aqui andar||1680.25 diz que o non poden passar / todos quantos andan aqui||1683.7 e, per aquelo que lh’antrambos dan, / and’ala toda coberta de pano
1251.13 E andad’ora de camanho preito / vos vós quiserdes andar toda via
 O uso pronominal de andar é moi raro
658.3 madre, per bõa fe, leda m’and’eu||746.4 mais ando-me por én sandeu / por quanto mi faz cuidador / d’aver eu ben de mia senhor||1251.14 E andad’ora de camanho preito / vos vós quiserdes andar toda via||1376.12 e, pois eu ja máis non posso valer, / quero-m’andar per u seja viçoso||1588.15 E anda-s’ela tan dessegurada / come se nunca i prendes[s]e afan
3. 'haber, existir'
461.29 que foi das duas [e]spadas que andavan en ũu mango?||1366.10 ante que foss’ũa legoa, / comecei / aqueste cantar da egoa, / que non andou na tregoa||1566.5 Quando me deostava, / ben viu ca non andava / ren na [mia esmoleira]
4. 'considerarse como'
Rexe a preposición por
441.8 [S]e tanto de vós poss’aver / que vos non pes, sempr’andarei / por voss’om’e servir-vos-ei||564.18 mais ja vos ei de servir / sempr’e por voss’andarei||867a.27 atal am’eu e por seu quer’andar||867b.30 atal am’eu e por seu quer’andar||956.23 ca, des que eu no mund’andei por seu, / amei sa prol muito máis ca de min||1096.15 E sabor [á] de min, que por seu ando||1096.21 com’eu fiquei muit’á, que por seu ando||1671.20 ca diss[e] o vesitador / que bispo per nen un logar / non pode por de Conca andar / bispo que de Conca non for
5. 'Ocuparse en, aplicarse a'
Rexe as preposicións por e per
389.12 e anda-x’ela por qual x’ant’andava: / por de bon prez||389.12 e anda-x’ela por qual x’ant’andava: / por de bon prez||1513.10 – Joan Garcia, soo sabedor / de meus mesteres sempr’adeantar, / e vós andades por mi-os desloar||1680.31 E eu, que lh’o conselho dou / que leix’est’a que se filhou, / diz que ando po-l’enganar
986.7 Non vos and’eu per outras galhardias, / mais sempr’aquesto rogarei a Deus / en tal que tolha El dos vossos dias

andar a guerra 'vivir en conflito, guerrear'
728.15 Quanto quiser tanto more / meu amigo en outra terra / e ande comigo a guerra
andar a las aves 'cazar'
1314.2-3 u eu andar vi /  a las aves meu amigo
andar a loucuras 'comportarse sen siso, facer tolarías'
1575.24 mais, ... / quen x’en gran guerra andass’a louc[ur]as, / en feuza daqueste cavalon, / falecer-lh’-ia el nas queixaduras
andar a mandado 'obedecer'
828.17 des oimais eu vos castigo que lh’andedes a mandado
andar con aleive 'comportarse aleivosamente'
991.28 e mái-lo fez por se riir / deste mal mund’e escarnir, / que sempre con aleiv’andou
andar con falsidade 'mentir'
612.2-3 ora vej’eu a gran falsidade /  con que mi vós á gran temp’andastes
andar con mentira 'mentir, ser falso'
829.13 Tod’andava con mentira||1252.17-18 De pran con mentira / mi andava sen falha, / ca se foi con ira
andar en coita ~ andar en cuita 'vivir coitado, con coita'
199.14 qual ést’a dona que me faz assi / por sí andar en gran coita’n que ando||227.7 E, se eu ant’en mui gran coit’andava, / ja m’esta dona faz maior aver||266.18 tanto me vej’en mui gran coit’andar / que morrerei por vós, u non jaz al||297. E, mia sennor, tempo seria ja / de vos nembrardes de me non leixar / en tan gran coita, com’eu viv ... andar;||348.9 os que me veen por én preguntar / de que me veen en gran coit’andar||358.6 pero me vej’en maior coit’andar / ca outra coita que oj’om’achasse!||900.11 Non me soub’i consell’aver / per como podess’endurar / a coit’en que me vi andar||1055.6-7 ca por tod’esto me vej’eu andar / na maior coita que Deus quis fazer||1411.1 En gran coita andaramos con el-rei, / per esta terra u con el andamos||1576.2 Rei Judeorum, Iesu Nazareno, /  en que gran coita andamos polo len[h]o!
60.7 nen atendo de me leixar / esta cuita’n que m’eu andar / vejo por vós nunca saber||70.28 mais non sei ora consello prender / a esta cuita’n que me vejo andar
andar eno mar 'navegar, ser mariñeiro'
410.1 Quantos oj’andan eno mar aqui / coidan que coita no mundo non á / senon do mar
andar en preito 'tratar de, tentar'
1249.20 assi contec’a quen / non sab’andar en tal preito con sén||1499.2 Fernan Diaz é aqui, como vistes, / e anda en preito de se casar
andar morto 'estar ansioso por'
1499.15 ca por outro casamento anda morto / d’ome o sei eu que o sabe ja
andar vias 'percorrer camiños'
1576.3 Ja máis nunca quedamos, andando vias, / por partir comendas e benfeitorias

andar + xer. (perífr. durativa que indica continuidade da acción)
2.15 E venha-lhe maa guaança / porque nós tan seguradas / andamos fazendo dança, / cantando nos[s]as bailadas||199.1 Que muitos que m’i andan preguntando / qual ést’a dona que quero gran ben||240.1 Sempr’ando coidando en meu coraçon / com’eu iria mia sennor veer||336.1 Vej’eu as gentes andar revolvendo / e mudando aginha os corações / do que poen antre sí, ai varões!||486.1 Cirola oi andar-se queixando / de que lhi non d[av]an sas quitações||486.7 por én faz mal d’andar-s’assi queixando||634.31 pois entendo / de chorar sempre e andar sofrendo / coita desmesurada||768.13 El andou por mí muito trobando / e quant’avia por mí o dando||768.17 Pero se muito andava gabando, / demo lev’o conselho que á de sí!||782.18 – Amiga, con lealdade, / dizen que anda morrendo||782.19 – Vó-lo andades dizendo, / amiga, est’é verdade||802.2 en que andades cuidando, / pois que andades chorando?||802.3 en que andades cuidando, / pois que andades chorando?||824.13 Todos andan trebelhando / ... / ... e vós chorando||887.2 Amor, non qued’eu amando / nen quedo d’andar punnando / como podesse fazer / per que vossa graç’ouvesse / ou a mia sennor prouguesse||964.8 ca todos andan cuidando en aver / e outra ren non queren cuidar ja||1016.14 De mia madr’ei gran queixume / porque nos anda guardando, / e morremos i cuidando||1051.19 [E] enton veredes molher andar / pos min chorand’, e non lho querrei dar||1075.19 Andan-m’assi preguntando / que lhis diga por que ando / trist’, ...||1136.5 e venho-vos por esto preguntar / que me digades, ... / por que mi andades tan triste chorando||1136.6 – Non poss’eu, madre, sempre andar cantando||1157.16 Andades por el chorando||1161.13 Quen lhi visse andar fazendo / queixumes d’amor d’amigo||1198.5  anda cuidand’en se d’aqui partir, / e non s’atreve sen mí a guarir||1251.1 pero vós andades / jurando sempre que mi non queredes / ben ant’as donas quando as veedes, / entenden elas ca vos pejurades||1325.1 Pois teu preit’anda juntando / aquel que é do teu bando, / di-me, doutor, como ou quando / lhe cuidas fazer enmenda||1325.5 di-me, doutor, como ou quando / lhe cuidas fazer enmenda, / por quant’and’el trabalhando, / com’aposta ta fazenda||1510.4 Ve[e]des-m’andar morrendo||1511.4 And’eu morrend’e morrendo sejo, / e el ten sempr’o cono sobejo||1549.8 Assi and’eu endevidando quen / mi-o non gradece nen mi-o quer cobrar||1549.22 Assi and’eu atendendo seu ben / por quanto mal por seu amor sofri||1552.8 Andan ant’el chorando mil vegadas / por muito mal que an con el levado||1560.7 Andan o seu comendo / e mal o despendendo / e baratas fazendo||1563.2 aqui é chegado / un freir’e anda un mouro buscando||1563.3 e anda dele os sinaes dando / e diz que é cresp[o] e mal tal[h]ado||1597.8 mais son vel cent’as que m’andan buscando / mal quanto poden e m’andan miscrando||1597.9 mais son vel cent’as que m’andan buscando / mal quanto poden e m’andan miscrando||1609.7 ca ũa dona, ... / ..., / anda morrendo por un [e]scolar||1612.8 Vós andades dizend’en concelho / que sobre todas parescedes ben||1638.8 e and’escarnecendo / daquestes putos que s’andan fodendo||1638.9 e and’escarnecendo / daquestes putos que s’andan fodendo
andar + a + inf. (perífr. aspectual imperfectiva ou verbo + infinitivo xerundial)
478.31-33 e andar de noite armado / sen grado / o faço, e a rolda[r]

◆ IPr.: P1 ando, P2 andas, P3 anda, P4 andamos, P5 andades, P6 andan||ICp.: P1 andava, P3 andava, P5 andavades, P6 andavan||IPt.: P1 andei, P3 andou, P5 andastes, P6 andaron||IAp.: P4 andaramos||IFt.: P1 andarei, P4 andaremos, P5 andaredes, P6 andarán||IPp.: P1 andaria, P3 andaria||SPr.: P1 and(e), P3 ande, P5 andedes||SPt.: P3 andasse||SFt.: P1 andar, P3 andar, P5 andardes||Imp.: P5 andade||Xer.: andando