o

Glosario

[últ. rev.: 09/06/2023]ImprimirAlternar visualización dos exemplos
olho1 s. m. 'ollo'
13.12 mais forçaron-mi os olhos meus / e o bon parecer dos seus||20.10 pois eu de vós os meus olhos partir / e vos non vir u vos soia veer||22.13 Tu, que ora viste os olhos seus||22.14 tu, que ora viste os olhos seus, / digas-me mandado dela, por Deus||25.8 al non / queria o meu coraçon / nen nos meus olhos, mia senhor||32.24 pero con que olhos irei / ant’Amor e a seu poder?||45.1 Que mal matei os meus olhos e mí, / que non tornei a mia senhor veer||79.6 que depois viro[n] estes olhos meus||94.18 de non poder dela partir / os meus ollos||96.23 Mais per qual guisa poderá / os seus olhos dela partir / ome coitado, poi-la vir?||104.16 de lh’aver [r]en a dizer én / quand’eu ant’os seus olhos for?||105.10 e os vossos olhos mi fazen ben e mal||109.13 Esses vossos olhos me fazen que non ei eu poder de m’encobrir||109.25 U vos eu vi un dia e os vossos olhos ouve de veer sabor||120.1 Meus ollos, quer-vos Deus fazer / ora veer tan gran pesar||120.6 por que vos faz agora Deus / tan muito mal, ai ollos meus!||120.16 ca log’eu i cuid’a morrer, / ollos||125.1 Meus ollos, gran cuita d’amor / me dades vós||125.4 mais ja des aqui, / meus ollos, por Nostro Sennor, / non choredes||126.5 meus olhos e meu coraçon / e Amor, todos estes son||126.8 ca os meus olhos van catar / esse vosso bon parecer||128.23 por én, non devi’a quitar / os seus ollos de a veer||130.11 e m’ar faz viver tan alongado / d’u eu os ollos vi da mia sennor||134.24 Deus!, como pod’o coraçon quitar / de vós, nen os ollos de vos veer||161.5 pois eu de vós os meus ollos partir / e os vossos mui fremosos non vir||180.7 E queixo-me dos ollos meus / por end’, assi Deus me dé ben||195.32 e, se non, leve Deus u son os seus / estes meus ollos que vejan os seus||203.24 e non poss’end’o coraçon partir / nen os ollos, mais non ous’ala ir||211.9 quando os seus olhos catei||212.16 rogarei / a Deus que vejan estes olhos meus / que [El i leixe mao prez aver / a quen mal preço vos quer apoer]||215.6 e, se non, nunca estes meus / ollos vejan niun prazer / de quant’al desejan veer||216.15 e os meus ollos, a que vos mostrar / fui eu||221.16 des que vos viron estes ollos meus||251.19 ja meus olhos me queren[do] / matar / quando lha non vou mostrar||253.7 E partir-s’-an os ollos meus / de non veer de nulla ren / prazer||256.7 E, porque nunca estes meus / ollos fazen senon chorar, / u vos non veen||257.1 Estes ollos meus ei eu gran razon / de querer mal enquant’eu ja viver||257. Desses vossos ollos e destes meus / me vẽo sempre coit[a] e pesar||259.26 que eu, mal dia nado, / por meu mal vi e destes ollos meus||262.15 E os meus ollos non poden veer / prazer, enmentr’eu vivo for, per ren||264.2 Punnar quer’ora de fazer / a meus ollos mui gran prazer||266.6 e perdi-me con estes ollos meus||267.21 mas tan mal dia ante non perdi / os ollos e quant’al no mund’avia||269.26 [M]ai-la mia ventura e aquestes meus / ollos an i [mui] gran culpa||270.15 E mal dia eu enton non morri / quando esto dix’e quando vi os seus / ollos||270.20 daquestes ollos meus / non perdi coita, ca non quiso Deus||271.1 Pelos meus ollos ouv’eu muito mal||271.6 mais mal dia eu dos meus ollos vi||272.1 Non me soub’eu dos meus ollos mellor / per nulla ren vingar ca me vinguei||273.8 E os meus ollos, con que vos eu vi, / mal quer’, e Deus, que me vos fez veer||276.7 senon porque vos amo máis ca min nen al, / per boa fe, nen ca os ollos meus||286.7 E porque son mui ben quitos os meus / ollos de nunca veeren prazer||295.10 ca sen guisa é / en viver eu u non veja os seus / olhos||306.14 porque desejo de vee-los seus / ollos tan muito que non guarrei ja||329.14 Guisado teen de nunca perder / coita meus olhos e meu coraçon||332.14 E non mi foi Nostro Senhor mostrar / os seus olhos, de pran, por ben dos meus||337.14 E de chorar quitar-s’-ian os meus / olhos||343.4 doede-vos vós de min e dos meus / olhos que choran, á mui gran sazon||355.13 Pero choravan estes ollos meus / con mui gran coita||363.7 E, pois partir os ollos meus / de vós, que eu quero gran ben||365.15 A meu pesar quanto morei / sen vós foi, e daquestes meus / olhos||370.8 se ante non morrera / ali u eu dela quitei os meus / ollos e me dela triste parti||381.7 en tan bon dia foi nado / se dos seus olhos ben guarda / o vosso cos ben-talhado||385.1 Queixum’ouvi dos olhos meus||385.9 mais os meus olhos quer’eu ben / e ja sempre Deus amarei||385.15 mais os meus olhos quer’amar / e quer’amar Nostro Senhor||386.5 os ollos verdes que eu vi / me fazen ora andar assi||386.8 Pero quen-quer x’entenderá / aquestes ollos quaes son||388.3 U m’eu parti d’u m’eu parti, / log’eu parti aquestes meus / ollos de veer||391.9 Pero ja non posso guarir, / ca ja cegan os ollos meus / por vós||396.14 nunca én ja os ollos partiria||397.1 Estes meus ollos nunca perderán, / sennor, gran coita mentr’eu vivo for||397.4 e direi-vos, fremosa mia sennor, / destes meus ollos a coita que an||397.8 Guisado teen de nunca perder / meus ollos coita e meu coraçon||397.10 mais-los meus ollos, por alguen veer, / choran e cegan quand’alguen non veen||397.15 mais os cativos destes ollos meus / morrerán sempre por veer alguen||399.3 e gran prazer viron os ollos meus||405.8 e destes ollos meus / me guisou ora que non viss’os seus||414.2 A mia sennor, que por mal destes meus / ollos eu vi, fui-lle gran ben querer||416.3 e os meus ollos gran coita que an / por vós, sennor||425.2 Senhor fremosa, por meu mal / vos viron estes olhos meus||465.16 E ja eu nunca veerei / prazer con estes olhos meus / de[s] quando a non vir||519.2 Quen vos mui ben visse, senhor, / con quaes olhos vos eu vi||519.9 E quen vos ben con estes meus / olhos visse||519.16 E, senhor, quen algũa vez / con quaes olhos vos catei / vos catasse||521.2 A mia senhor, que eu por mal de mí / vi e por mal daquestes olhos meus||526.9 se é, sen[h]or, porque vos sei amar / mui máis que os meus olhos nen ca min||527.2 Non sei como me salv’a mia senhor / se me Deus ant’os seus olhos levar||529.4 ca ben creede que outro prazer / nunca [d’al] veran estes olhos meus||529.9 e dos meus olhos podedes creer / que outro prazer nunca d’al veran||529.15 mais [dos] meus olhos vos poss’eu dizer / que non veerán prazer d’al nen de min||535.4 doede-vos algũa vez / de min e destes olhos meus||535.10 querede-vos de min doer / e destes meus olhos, senhor||535.16 querede-vos doer do meu / mal e dos meus olhos, meu ben||542.9 Pero sempre vos soub’amar, / ..., / máis que os meus olhos e min||557.16 e per vós viv’eu en tal perdiçon / que nunca dormen estes olhos meus||562.9 Non pudi nunca partir de chorar / estes meus olhos||569.14 Eu vivo por vós tal vida / que nunca estes olhos meus / dormen, mia senhor||571.15 Amiga, o coraçon seu / era de tornar ced’aqui / u visse os meus olhos e min||577.4 quando o vir dos olhos meus||588.16 ca nos seus olhos entenden que non / pod’el poder [aver d’aver prazer / de nulha ren senon de vos veer]||589.4 e com’ousará catar estes meus / olhos se o Deus trouxer per aqui||589.6 pois tan muit’á que nos veo veer / mí e meus olhos e meu parecer?||589.9 se os meus olhos vir un pouc’alçar||590.2 – En grave dia, senhor, que vos oi / falar e vos viron estes olhos meus!||591.3 como pode meu amigo viver / u os meus olhos non pod’én veer||604.2 que non quis Deus / que vos veer podesse dos olhos meus||649.4 e, amigo, grad’oj’a Deus / que vos veen os olhos meus||652.5 Quando vos eu con estes olhos meus / non posso veer||652.13 E os meus olhos, sen vós, que prol mi an||668.11 Rog[u]ei-lh’eu que vos viss’, e non quis Deus / que vos vissen aquestes olhos meus||679.10 Irmãa, o meu amigo, que mi quer melhor ca os seus / olhos e que morre por mí||683.9 nen ca meu coraçon / nen ca meus olhos||699.14 Nen nunca o meu coraçon / nen os meus olhos ar quitei / de chorar||712.13 Que a dur quitou de meus olhos [os] seus||715.10 se rostro outr’olho cata / ergo o meu, [querria / morrer oj’este dia]||716.5 por que moiro d’amor, / e non poss’end’eu os olhos partir?||725.20 E, porque sei ben que non pode viver / u el non poder os meus olhos veer||729.13 E, quand’el vir os olhos meus / e vir o meu bon semelhar||758.12 siquer meus olhos verdes son||758.17 Mais dona que amig’ouver / des oje máis (...) / non s’esforc’enos olhos seus||758.19 ca ja meus olhos viu alguen / e meu bon talh’e ora ven||774.9 e el quis oj’os seus olhos merger||774.10 Olhos de traedor, / vĩide ja, ca ja vos perdoei||786.8 os meus / olhos choraron muito con pesar / que eu ouv’én||788.8 que os meus / olhos logo os enton fez chorar||797.7 E, pois aquestes olhos meus / por el perderan o dormir||811.1 Senhor, sempr’os olhos meus / an sabor de vos catar||833.15 os meus olhos non poderán dormir||841.14 ca o fezeron ir por mal / de mí e destes olhos meus||855.6 que non posso fugir / a esses olhos, que foron veer / aquestes meus, mia sen[h]or||855.14 non ei de vós senon quando catar / vou esses olhos que por meu mal vi||855.16 e por gran mal daquestes olhos meus / que vos viron, mia sen[h]or||855.20 e por én / a mia ventura me trag’or’assi / atan coitado, ... / por esses olhos||857.7 demais, aver esses olhos veer / e desejar o vosso ben, senhor||863.7 Ceg’eu de pran daquestes olhos meus / que ren non vejo, par Deus, mia senhor||864.8 choran olhos d’amor!||869.2 Vi eu, senhor, vosso bon parecer / por mal de min e destes olhos meus||871.6 mal dia foron meus olhos catar / a fremosura por que me matades!||882.20 ca mi-a faz sempr’ant’os meus olhos ir, / cada u vou||900.26 que aja sempre que doer / e que nunca possa toller / estes meus ollos de chorar||910.2 Que doo que agora ei / dos meus olhos polo chorar / que faran||910.9 Quisera-m’eu que vissen al / e non vissen vós estes meus / olhos||916.1 Os meus olhos, que viron mia senhor / e o seu mui fremoso parecer||941.3 e pesa-mi por estes olhos meus||976.20 quando me d’aqui / fui e os seus olhos catei||979.15 E nunca meus ollos veran / con que folgu’o meu coraçon||980.1 Os meus ollos, ... / ..., / mal per-foron de sí pensar||997.2 Vivo coitad’en tal coita d’amor / que sol non dormen estes ollos meus||1013.9 Se vo-lo fustan estevesse mal, / non vos mandaria ir ant’os seus / olhos||1026.13 E sempre catan estes olhos meus / per u eu cuido que á de viir / o mandadeir’, ...||1055.15 ca, se non viran estes olhos meus / nen viran vós u vos eu fui veer||1057.2 Senhor, non poss’eu ja per nulha ren / os meus olhos desses vossos partir||1057.5 sei eu mui ben / que non poden os meus olhos veer, / ..., d’al veer prazer||1057.7 E non poss’eu [os] meus olhos quitar / desses vossos||1057.13 [E] non poss’eu partir os olhos meus / desses vossos||1071.3 e des quand’eu ora de vós partir / os meus olhos non dormirán||1074.29 – Abril Perez, os olhos enganar / van omen das cousas que gran ben quer||1078.14 Nen ren non poden veer estes meus / olhos no mund’...||1083.5 que me faz amar, / senon por mal de mí e destes meus /  olhos||1083.7 E non mi-os fui os seus olhos mostrar / Deus||1083.13 E vi eu os seus olhos por meu mal||1092.5 e grave dia vi os olhos seus||1104.3 oi eu dizer / que vos levaron d’u vos eu leixei / e d’u os meus olhos de vós quitei||1128.16 per que perdi o sén / e os meus olhos prazer e dormir||1129.1 Senhor de mí e destes olhos meus, / gran coita sofro por vós||1147.4 e porque non / foi e[u] choraron des enton / estes meus olhos con pesar||1147.6 e non os poss’end’eu quitar / estes meus olhos de chorar||1160.17 Chorarán estes olhos meus, / pois vos ides sen meu grado||1162.1 – Os meus olhos e o meu coraçon / e o meu lume foi-se con el-rei||1182.2 Sen meu amigo manh’eu senlheira / e sol non dormen estes olhos meus||1187.1 Que olhos son que vergonha non an, / dized’, amigo d’outra, ca meu non||1187.6 com[o] ousastes viir ant’os meus /  olhos, amigo, por amor de Deus?||1194.7 E sei, amigo, destes olhos meus / ..., / que vos faz[en] en gran coita viver||1196.5 Nen perderan os olhos meus chorar nunca, nen eu mal||1210.15 [e] eu naci por mal dos olhos seus, / ca morr’el, e moir’eu, u non jaz al||1216.6 que non fezeron des enton / os meus olhos se chorar non||1225.13 Vi-m’eu con estes olhos meus / amigo d’amiga, que lh’é / muit’amigo||1260.4 e sal-m’este coraçon / e estes olhos chorando||1298.14 E nullas gardas non ei comigo, / ergas meus ollos que choran migo||1298.17 E nullas gardas migo non trago, / ergas meus ollos que choran ambos||1312.5 «Quan longe d’olhos, tan longe de coraçon»||1345.11 ca enquant’eu poder veer os seus / olhos, meu dano ja nunca farei||1348.12 mal ficará aquest’outr’en Todela, / que al non á [a] que olhos alçar||1393.7 e pero nunca achou castoador / que lh’o olho soubess’encastoar||1393.12 pero lh’o olho amesurou enton, / tan estreito lhi fez end’o caston / que lhi non pôd’i o olho caber||1393.14 tan estreito lhi fez end’o caston / que lhi non pôd’i o olho caber||1393.17 cambou-lh’o olho que d’aqui levou / e disse-lhi que era de çafi||1493.6 non viron nunca ja outro tal pan / os vossos olhos||1558.9 e tosquiavan estes olhos meus||1618.10 nen te[n] rostro nen olhos nen orelhas||1629.10 e das mãos as orelhas, / os olhos, das sobrencelhas||1631.10 sobrancelhas mesturadas, / grandes e mui cabeludas, / sobre-los olhos merjudas||1631.16 a testa ten [en]rugada / e os olhos encovados
Con frecuencia, olhos forma parte do sintagma lume de + det. + olhos, utilizado como apelativo da amada ou do amado, ás veces acompañado doutros cualificativos
163.16 E vós, lume dos ollos meus, / oir-vos-edes maldizer / por min||173.7 ai lume destes meus / ollos e coita do meu coraçon!||255.14 Ai mia sennor, lume daquestes meus / ollos||266.30 E de tal preço guarde-vos vós Deus, / sennor e lume destes ollos meus||279.1 Sennor e lume destes ollos meus, / per bõa fe, direi-vos ũa ren||296.16 Ai lume destes ollos meus||322.1 Ai mia senhor, lume dos olhos meus, / u vos non vir, dizede-mi, por Deus||444.2 sennor e lume destes ollos meus||506.17 E, lume destes olhos meus, / pois m’assi desemparades||558.14 Muito vos praz do mal que ei, / lume daquestes olhos meus||738.14 Chamava-m’el lume dos seus / olhos e seu ben e seu mal||808.14 ai lume destes olhos meus, / nunca mui mal poderia morrer||923.2 Ai meu amig’e meu senhor / e lume destes olhos meus||926.28 [ai] lume destes meus / olhos, que sempre máis que min amei!||999.2 Por vos veer vin eu, sennor / e lume destes ollos meus||1059.16 temp’era ja, lume dos olhos meus, / de mi fazerdes [aver algun ben<||1060.13 lume destes olhos meus||1068.4 A que tenh’eu por lume destes olhos meus / e por que choran sempre||1082.15 senhor e lume destes meus / olhos||1082.16 ai lume destes meus / olhos!||1213.2 Ai meu amig’e lume destes meus / olhos e coita do meu coraçon

olho de boi 'variedade de pedra preciosa; fig. glande, pene'. Cf. olho de cabra
1393.20 e meteu-lh’[i] un grand’olho de boi, / aquel maior que el no mund’achou||1393.24 e con seu olho de boi xi ficou
olho de cabra 'variedade de pedra preciosa; fig. glande, pene'. Cf. olho de boi
1393.22 Olho de cabra lhi quis i meter / e non lhi pôde no caston fazer
olho do cuu 'ano'
427.4 mais trage ja o alvaraz ficado, / Fernan Furado, no olho do cuu||427.7 e dize[n]-me que trage ũa espunlha, / Fernan Furado, no olho do cuu
olho mao 'maleficio, mal de ollo'
456.15 por ũa velha enviou / que o veesse escantar / d’olho mao e manejar||1394.2 Fernand’Escalho leixei mal doente / con olho mao tan coitad’assi / que non guarra||1394.5 ca lhi vi grand’olho mao aver / e non cuido que possa guarecer / dest’olho mao||1394.7 e non cuido que possa guarecer / dest’olho mao, tant’é mal doente||1394.9 Dormistes / con aquest’olho mao||1394.14 se guarirdes, maravilha sera, / dest’olho mao velho que teedes||1394.16 ca conhosc’eu mui ben que vós avedes / olho mao, mesto con cadarron||1394.21 por esto, sodes mao de guarir / dest’olho mao velho que avedes||1500.17 ben era d’ome do vosso logar / dess’olho mao de vos ar quebrar

catar dos (pos.) olhos 'ollar, ver, mirar'
46.12-13 ca me non quisestes catar / dos olhos||104.19 E[n] mui gran coita per-serei / u lh’eu ma fazenda disser / e m’ela dos olhos catar||432.4 quando [me fez] querer ben tal sennor / que me non quer sol dos ollos catar||926.7 ca por vós perco Deus e sis’e sén / cando vos vejo dos olhos catar
589.8 Amiga, ou como s’atreverá / de m’ousar sol dos seus olhos catar||1092.17-18 e grave dia por mí a catei / dos meus olhos quando a foi catar
Nas construcións de catar dos olhos con posesivo, o substantivo pode estar sobreentendido
729.16 E, quand’el vir os olhos meus / e vir o meu bon semelhar / e o eu non quiser catar / nen m’ousar el catar dos seus
chorar de + det. + olhos 'chorar'
1418.16 e direi, chora[n]do dos [o]lhos meus
311.7 Chorand’enton dos ollos meus||404.9 Deus / fez-me chorar dos ollos meus||753.7 ca fui eu [i] chorar dos olhos meus, / mias amigas||754.8 Des que s’el foi, per bõa fe, / chorei, madre, dos olhos meus / con gran coita||764.13 Fez-m’el chorar muito dos olhos meus||1148.4 direi-o a Deus / e chorarei dos olhos meus||1212.8 chorou muito dos seus olhos enton||1272.13-14 Quando s’el foi, chorou muito dos seus / olhos, amiga, se mi venha ben||1418.10 chorando dos olhos, direi-lh’e[n]ton
225.9 chorando muito destes ollos meus||285.7-8 E venn’a vós chorando destes meus / ollos con vergonna e con pavor||313.5  chorei tan muito destes ollos meus / que non vi ren||680.3 chorando muito destes olhos meus||815.15 chorarei muito destes olhos meus||1288.3-4 irei oj’eu [por] fazer oraçon / e chorar muit’en Santa Cecilia / destes meus olhos e de coraçon
erger olho 'levantar a vista'
551.32 [E] diss’el: «Senhor comprida / de ben, e non vos queixedes, / ca o que vos á servida / erged’olho e vee-lo-edes»
poer + det. + olhos 'mirar, ollar'
Rexe a preposición en
857.13-14 e, por est’, é milhor de m’ir, par Deus, / u eu non possa poer estes meus / olhos nos vossos
588.2 O voss’amigo tan de coraçon / pon ele en vós seus olhos e tan ben||588.7 E quen ben vir com’el seus olhos pon / en vós, amiga, quand’ante vós ven||603.13 El pôs os seus olhos nos meus enton, / quando vistes que xi vos espediu||604.3-4 e non pon con tod’esto en mí os seus / olhos mia madr’, amig’;...
teer olho 'dirixir os ollos a, ollar, observar'
186.14 teend[o] olho, saio de meu sén!||652.3  tenh’olh’e vej’, e non posso veer, / meu amigo, que mi possa prazer

a (seu) olho loc. adv. mod. 'a ollo, calculando só pola vista, aproximadamente'
1329.7 en tal guisa que ben pode entender / quen-quer o mal que, a olho, parece
1329.13 ca entend’el que se dev’a sentir / de mal dizer que, a seu olho, vir / que pode log’acertar con seu dedo