t

Glosario

[últ. rev.: 13/11/2023]ImprimirAlternar visualización dos exemplos
teer ~ tẽer v.
1. v. tr. 'ter, posuír, dispor de, manter'
3.14 se me Deus ou sa mesura non val, / defenson outra non tenh’eu por min||23.33 ca mentr’eu vosso desamor oer, / com’oj’eu ei, m[ia senh]or, [e] tever / vosco tan mal mia fazenda com’eu / tenho convosco, non [me sera] greu / de morrer||23.35 ca mentr’eu vosso desamor oer, / com’oj’eu ei, m[ia senh]or, [e] tever / vosco tan mal mia fazenda com’eu / tenho convosco, non [me sera] greu / de morrer||39.3 teve-m’en tan gran coita voss’amor / que peç’a Deus mia mort’, e non mi||39.16 ar nembre-vos algũa vez / en que gran coi[ta] mi o voss’amor ten||42.17 ca de mil coitas, en que omen ten, / se guardaria daquel desleal||52.18 se o non quiserdes fazer, / non tenh’eu i se morte no[n]||74.5 ca esta cuita, mao pecado, / tal me ten ja que non ei eu sén / de me temer de neun mal||74.19 ca ‘mor, de pran, ja m’en guisa ten / que me non pode nuzer mal / deste mundo nen prestar ben||84.14 e, por én, / un vassalo soo que á, / de pran, de morte perde-l’-á / por esta cuita en que me ten||85.13 ou, de pran, amor non os ten / en qual coit’a min faz sofrer||89.19 a mui gran coita’n que me ten / lle perdõasse Deus por én||94.6 ca ja m’en maior coita ten / por tal dona que non direi / mentr’eu viver||123.13 entanto com’eu vivo for / esta parenta servirei, / que quero mellor d’outra ren, / e muito serviç’en mí ten / se eu poder, e poderei||130.7 assi me ten end’Amor obridado||133.2 Sennor fremosa, pois me non queredes / creer a cuita’n que me ten Amor||141.8 ca me ten oj’el na maior / cuita’n que ome ten Amor||141.9 ca me seria máis mester, / ca me ten oj’el na maior / cuita’n que ome ten Amor||147.11 sempre me teve na maior / coita das que no mundo sei||151.2 Pois que se non sente a mia senhor / da coita en que me ten seu amor, / mia morte mui mester me seria||154.4 Ai Deus, que coita de sofrer / por aver gran ben a querer / a quen non ousarei dizer / da mui gran cuita’n que me ten!||154.6 Non ll’ouso dizer nulla ren / da mui gran coita’n que me ten!||155.7 Pero m’eu moiro querendo-lle ben, / se lle disser a coita’n que me ten, / logo dira ca lle digo pesar||178.10 que ben mil vezes no dia me ten, / meus amigos, desjuigad’assi||178.16 En tal coita qual m’oides dizer / me ten, amigos, ... / des que a vi||201.13 Pois mi ante vós en tan gran coita ten / e me tolleu, mia sennor, o dormir||210.14 Pois me Deus tal ventura deu / que m’en tamanna coita ten / Amor, ja sempr’eu serei seu||215.11 E veja eu de vós, sennor, / e de quant’al amo, pesar / se nunca no vosso logar / tive ren no meu coraçon||296.1 Pois m’en tal coita ten Amor / por vós, dizede-me, sennor, / [q]ue vos non doedes de min: / ... ||296.6 E, pois m’el en tal coita ten / por vós, ai meu lum’e meu ben||297.5 entendede en qual coita me ten / o voss’amor porque vos quero ben||316.19 que non poderei / aquesta coita, que m’en coita ten, / perder por al se me cedo non ven / mia mort’, ...||349.14 e que mi assi coitado ten / que non poss’eu per niun sén / partir-me de lle ben querer||390.2 Amigos, quero-vos dizer / a mui gran coita’n que me ten / ũa dona que quero ben||409.12 mas ei-as, mal que me pes, de sofrer, / ca de guisa me ten vençud’Amor||427.10 senon que ten o alvaraz ficado, / Fernan Furado, no olho do cuu||427.13 [e] é caçurr’e vejo que rabeja / e ten espunlha de carne sobeja, / Fernan Furado, no olho do cuu||428.7 A que non vi [e] m’en tal coita ten||436.7 pero non poderei per ren / sofrer a coita en que me ten Amor / por vós, mia sennor||455.1 Med’ei ao pertigueiro que ten Deça||461.19 E, pois que vossa fazenda teedes ben alumeada||481.17 e sol non cata como Gris non ten / nunca cousa de que [el] se cobrir||487.5 mais dad’a outren que tenha por vós, / ca vossa onra [á] e todos nós, / aquanto nós avemos, per-amar||487.18 que nunca voz en dia d’Acenso[n] / tenhades, nen en dia de Natal, / nen d’outras festas de Nostro Sen[h]or / nen de seus santos||487.23 Nen na egreja non vos conselh’eu / de teer voz, ca vos non á mester||489.11 tiinhan-nos mal aficados / [e] perdian-na color||490.6 por que se devan deles a pagar / sas senhores, que no[n] teen pagadas||491.6 Senher, / con estes livros que vós veedes (dous) / e con os outros que el ten dos sous / fod’el per eles quanto foder quer||491.11 con os livros que ten non á molher / a que non faça que semelhen grous / os corvos||491.16 ca non á máis, na arte do foder, / do que, [e]nos livros que el ten, jaz||491.20 e sabe d’arte do foder tan ben / que con nos seus livros d’artes, que ten, / fod’el as mouras cada que lhi praz||491.23 E máis vos contarei de seu saber / que con nos livros que el[e] ten faz||491.26 se molher acha que o demo ten, / assi a fode per arte e per sén||491.30 E, con tod’esto, ainda faz al / con o[s] livros que ten, per bõa fe||541.14 ca os que troban e que s’alegrar / van eno tempo que ten a color / a frol consig’...||544.15 ca me ten seu amor tan aficado, / ..., / que non ei en min força nen poder||561.34 ca en tal coita me ten / que non ei força nen sén||566.17 non tenh[o] eu ja i se morte non, / e vós perdedes mesura en min||611.5 que ũa, que Deus maldiga, / vo-lo ten louc’e tolheito||633.16 [De] mazel’e grand’afan e cuidado / e gran coita que m’aficado ten||637.3 Ouç’eu muitos d’Amor que[i]xar, / e dizen que per el lhes ven / quanto mal an e que os ten / en tal coita que non á par||638.18 porque sabe que máis morto me ten / per viver eu||763.5 amigas ten meu amigo!||826.19 Muito desejei, amigo, / lelia doura, / que vos tevesse comigo, / edoi lelia doura||826.23 Muito desejei, amado, / lelia doura, / que vos tevess’a meu lado / edoi lelia doura||839.3 Sobre mar ven quen frores d’amor ten||878.18 nen lavran vinhas nen lavran erdades, / nen ar teen per u se pag’a renda||883.20 mais, quando lh’a coita venho dizer / en que me ten||886.18 tal é come quen ten / ante sí quanto lh’é mester / e non lh’ousa falar en ren||896.6 pero non posso cuidar / cousa que me proe tenna / contra quen m’en coita ten||915.19 Nen tenho i al, que seja sén, / que faça, pois vos eu falar / non ous’ir, senhor||917.18 e a bubel[a], a crista que ten, / e a cerzeta..., o que quer dizer?||944.3 e ela nunca [ben] me quis fazer, / e eu non tenho i al senon morrer||944.10 e ela nunca me quis fazer ben, / e eu non tenho i al se morrer non||946.7 Tan grave m’é esta coita en que me ten / o voss’amor que non lh’ei de guarir||964.13 e tenh’amiga que faz mui bon sén, / [e] pod’o tempo passar en prazer||974.11 e por esto en coita me ten / tal que conselho non me sei||979.4 ca non ous’eu per ren dizer / a que m’en grave coita ten||1018.5 se lh’eu souber que o assi cuidou, / farei que en tal coita o tenha / por mí Amor que rogar me venha||1063.12 quando soubess’en qual coita me ten, / ben saberia como vive quen / faz Deus no mund’a seu pesar viver||1074.21 e, pois-las souberen, julgar-nos-an, / e vença quen tever melhor razon||1096.6 e des i mui coitado / me tev’Amor||1099.10 ca de guisa me ten / o seu amor ja fóra de meu sén / que lhi quito quanto lh’eu demandava||1109.19 E d’amor sei que nulh’omen non ten / én maior coita ca mi por vós ven||1113.7 Teen-m’en tal coita que nunca vi / om’en tal coita, pero o preit’est’é||1118.22 se fosse seu o tesouro / que el-rei de França ten, / tan ben prata come ouro, / daria todo, a seu sén||1145.23 ca dix’a meu amigo a coita’n que me ten / o seu amor||1195.21 e faz-m’outra de grand’algo que ten / e pon-me demais i o seu amor||1197.27 e vi-lhes teer / mui fremosas pastores na pousada||1197.30 – Joan Soarez, u soia viver / non tecen donas nen ar vi teer / berç’ant’o fog’a dona muit’onrada||1231.18 – Amiga, non, ca mi quer mui gran ben / e sei que tenh’e[n] el e el que ten / en min||1231.18 – Amiga, non, ca mi quer mui gran ben / e sei que tenh’e[n] el e el que ten / en min||1236.4 E mirei-la das arenas, / des i penado me ten||1237.36 e o mui bon ome, pois ten cabo sí / molher rafec’e se non paga d’al||1243.10 – Non vos terrei, madre, i outra razon||1282.9 pero al mi tenho eu no coraçon||1308.4 como quer que outren tenha, / non tem’eu del que non venha||1317.1 D’ũa gran vinha que ten en Valada / Alvar Rod[r]iguiz non pod’aver prol||1317.6 e a máis dela jaz por adubar, / pero que ten a mourisca podada||1317.7 El i entende que a ten adubada, / pois lha podaron||1321.7 Eiceiçon tenh’eu ja / tal que vos ponha, que vos custará / máis que quanto val aqueste meu muu||1322.16 Mais a reinha, pois que certa for / de qual juiz ena sa casa ten, / terrá por razon (...) / de põer i outro juiz melhor||1332.26 e do talho non ten [i] o melhor, / ca deu gran peça||1333.17 Tan cruamente e tan mal / diz que foi ferido enton / que teedes i cajon / s[e] el desto non guarece||1334.20 e, maestr’Ali, sab’i ora ben / d’Alvar Rodrig[u]iz, poi-lo assi ten, / se fode ja este mouro tan neno||1338.4 Se vós, Don Foão, dizedes / que deverades de casar / con molher de maior logar / que essa que vós teedes, / dizedes i o que vos praz||1341.6 que o ten mort’ũa molher assi, / a que mostrou por seu mal seu saber||1341.12 e, per saber que lh’el mostrou, o ten / tan coitado que a morrer conven / de mort’estrãia que á padecer||1344.27 e por én quanto ten dá-o, / e a mia lavoira dá-a||1375.14 como se fossen vossos comprados / por estes cantares que fazedes d’amor, / en que lhis achan os filhos sabor / e os mancebos, que teen soldados||1389.14 ca mui ben as barata / de mui gran terra que ten ben parada||1390.10 tanto o tev’o peer aficado / que o non pôde per ren receber||1394.14 se guarirdes, maravilha sera, / dest’olho mao velho que teedes||1397.4 e non cata parente nen vezinho / con sabor de tee-la terra en paz||1400.21 «Dizede-lhis ca chus negra é ca pez / e ten sedas de que faran peneira»||1403.7 e outra pissa ten ja amormada||1424.7 caeu en Runa atá eno Arnado, / en todos tres os portos que i ten||1425.13 sequer manjar nunca tan pouco ten / de que vós vossa parte non ajades||1440.17 d’aqui atro en Toledo / non á clerigo prelado / que non tenha o degredo / [...]||1440.21 avede-lo con’usado, / que non pode teer vedo||1456.9 Quen vee qual cozinha ten / de carne, ... / non poderá estremar ben / se x’ést[e] carne, se pescaz||1461.4 e averia gran sabor / de comer se tevesse pan||1463.5 diz que ten terra qual pediu||1474.12 e diz que á ben per u o fazer / con o que ten de seu, se d’alhur non||1477.5 «Que enrugadas olheiras tẽedes||1497.16 [E] o que vendeu Faria por remiir seus pecados, / se máis tevesse, máis daria||1511.5 And’eu morrend’e morrendo sejo, / e el ten sempr’o cono sobejo||1523.5 e log’a Nostro Senhor / pormeteu, polo mal en que andou, / que tevess’un clerig’a seu poder / polos pecados que lhi faz fazer / o demo||1523.12 e, mentre viva, diz que quer teer / un clerigo con que se defender / possa do demo, que sempre guardou||1523.20 e log’enton un clerigo filhou / e deu-lh’a cama en que sol jazer, / e diz que o terrá, mentre viver||1528.21 fi’-d’Escalhola non á poder tal / per que solt’, ergo seus presos que ten||1528.31 que o poder que Deus en Roma deu, / que o Balteira tal de Meca ten||1532.15 En ũa noite o tive chegado||1539.7 Quen non ten aqui cavalo, / nen alhur nen quer compra-lo||1544.17 Perdud’é o amor con el-rei / porque nunca en oste ven, / [e] pero xe del algo ten||1552.13 e, poi-las ten [con]sigo noit’e dia, / seu mal é trage-las mal lazeradas||1554.13 per que el poderá provar mui ben / que aquela mua, que ora ten, / que a teve sempre mentre foi mua||1554.14 per que el poderá provar mui ben / que aquela mua, que ora ten, / que a teve sempre mentre foi mua||1561.4 ca, teendo-as sãas e vivas / e ben sangradas con [boa] sazon, / morreron-lhi toda[s] con olivas!||1562.6 E non quer vinhas alheas talhar, / pero ten a máis da sua talhada||1569.27 demais, quis Deus, que ten seu filh’aqui, / que, se s’el for, aqui nos leixaria||1572.4 Que amor tan viçoso e tan são, / quen o podesse teer atá o verão!||1572.22 Que amor tan astroso e tan delgado, / quen o tevess’un ano soterrado!||1578.3 Ja lhi nunca pedirán / o castel’a Don Foan, / ca non tiinha el de pan / senon quanto queria||1578.8 [E] por que lh’ides poer / culpa [de] non [no] teer?||1578.9 Ca non tiinha que comer / senon quanto queria||1578.16 «En fronteira de Leon, / (diz) con quen no terria||1584.14 tirou con ele, [e] á del levado / quanto tragia [e] ten no bragueiro||1593.3 alguen que mi-o daria non no ten, / e algun que o ten non mi-o quer dar||1593.4 alguen que mi-o daria non no ten, / e algun que o ten non mi-o quer dar||1598.14 ide-o fazer / con quen teverdes vistid’e calçado||1602.9 Per mia malaventura, tivi ũu castelo en Sousa / e dei-o a seu don’...||1602.13 Per meus negros pecados, tive ũu castelo forte / e dei-o a seu don[o]||1606.21 e sepultura i / ten en que jasca quando for passado||1611. nen ar entendo teer per vos [...]||1614.11 Escaralhado nunca eu diria, / ..., / ao que tantas molheres de leite / ten||1614.12 ca lhe pariron tres en ũu dia, / e outras muitas prenhadas que ten||1614.17 e que ten ora outra pastorinha / prenhe que ora quer encaecer||1615.11 quer’e[u] vos ja esto dar, / ca non tenho al tan aginha||1618.10 nen te[n] rostro nen olhos nen orelhas||1618.19 nen vai à çaga nen vai adeante, / e ten-vos (juro par Nostro Sen[h]or) / [...], pois nós morrermos, non for||1620.27 e, pois que todo assi en min ten, / se o non ajudar, farei meu dano||1620.31 quand’ei mengua da cousa que non tenho||1621.12 come quen non come, ca o non ten, / se lho non dá, por sa mesura, alguen||1624.8 en esto mete el o máis do que ten, / pero nunca lhe vejo menguar ren||1625.8 ja el tiinha prestes cabo sí / aquel espeto, que filhou log’i||1631.15 a testa ten [en]rugada / e os olhos encovados||1633.4 d’ũa [g]u[a]ldrap[a d]’eree que ten||1646.16 E vedes que ben se guisou / de fria cozinha teer / o infançon||1653.17 Mais que conselho faredes / se alguen al rei disser / ca molher vosco teedes / e a justiçar quiser?||1660.8 se tevess’en Santiago bõa [a]dega de vinho||1668.21 non se ria pois de vós na pousada / este marido que vos ten coitada||1670.20 ca pera corte sei que non val ren / a capa velh’, Elvira, que ja ten / pouco cabelo, tan muito s’usou
133.15 E desta cuita’n que me vós tẽedes, / ..., / que farei eu, pois mi-a vós non creedes?||487.8 E pero, se a quiserdes tẽer, / non na tenhades per ren ant’el-rei||487.31 E, pol’amor de Deus, estad’en paz / e leixade maa voz, ca rapaz / sol non na dev’a tẽer nen judeu||897.8 Mundo tẽemos fals’e sen sabor, / mundo sen Deus e en que ben non á
2. v. tr. 'termar de, suxeitar; soster, sustentar'
1387.5 e a dona cavalgou e colheu / Don Caralhot’e nas mãos o ten||1405.6 vedes como tiv’eu vossa razon||1489.22 u é Joan Aranha, o vosso companhon / e voss’alferez, que vos ten o pendon?||1514.21 e logo o mandarei / pagar a [un] gran vilão que ei / se un bon pao na mão tever||1620.14 «Eu de tal logar venho / que, poi-lo capelan, per bõa fe, / sobre min filh’e seu feit’en min é, / ajuda-l’-ei, poi-lo sobre min tenho»
3. v. tr. 'reter, gardar'
23.30 se vosso desamor, que m’ora ten / forçado, non fezerdes obridar||59.7 ca cedo mi per-fez saber / quejandas noites faz aver / Amor a quen el preso ten||82.10 ca ‘ssi me ten forçad’Amor / que me faz atal don’amar||171.9 e, pois me tever i / en sa prison, sempre eu esto direi||302.3 e como me ten / forçad’e preso seu amor||445.7 Assi me ten forçad’Amor, / par Deus, por ela, que sabor / non ei de min||672.2 ca me ten mia madre presa||855.4 assi me ten forçado voss’amor / de tal força que non posso fugir / a esses olhos||896.19 nen ar cuid’a gradoar / d’Amor, que me ten forçado||974.24 mais diga a seu marido / que a non guarde de min ja, / ca sera i falido / se mi-a tever guardada||1001.8 Non me val ela, que eu sempr’amei, / nen seu amor, que me forçado ten||1062.14 E, mia senhor, per bõa fe, / por vós me ten forçad’Amor||1149.11 porque oj’a San Servando non vou e me ten guardada||1368.15 [e], se mi-o non der, penhora-la-ei, / ca mi-o ten forçado / e do corp’alongado||1547.16 ca mi teedes mia senhora forçada / e nunca vos eu do vosso filhei nada||1547.26 e, poi-las alo teedes / vestide-las mui mal e governades||1634.9 nen polos seus dinheiros velhos, que ten nas olas
259.18 ca me tẽen de tal guisa forçado / que me vos fazen mui de coraçon / querer gran ben||1148.6 e, porque me tẽedes guardada, / direi-o a Deus / e chorarei [dos olhos meus]
4. v. tr. 'considerar'
Nesta acepción é frecuente a rexencia das preposicións en, por ou per (con por pode producirse nalgúns casos asimilación co artigo e co posesivo)

6.31 e tenho que ben me vinguei, / pois-la en concelho averg[o]n[h]ei||7.22 o por que vos sempr’amei / per ren non mi-o tenhades, / e semp[re] vos servirei||27.13 Muito tenho que estou mal / se me contra ela non val / Deus||30.1 Ora tenh’eu que ei razon / de me queixar a mia senhor||33.1 Par Deus, senhor, ora tenh’eu guisado / de viver mal quant’ouver a viver||48.20 ca tenho que baratei / ben, pois me dela quitei||61.1 Muitos teen oje por meu trobar / ca mi-o non faz nulha dona fazer||82.13 e, porque non sab’amar, ten / que non pod’om’Amor forçar||86.1 Non tenn’eu que coitados son / d’amor (...) / aqueles que non an seu ben||86.11 ca por al ben tenn’eu que non / querrian ja sempre viver / por tamanna cuita sofrer||123.6 e quen sa linnagen quer ben / tenn’eu que faz dereit’e sén||136.15 non m’ar terrá que m’eu possa per ren / dela partir enquant’eu vivo for||136.21 se poder sí guardar / de ll’aviir com’end’a min aven, / ben terrei eu que escapará én||140.9 e tenno que ei dereit’i / d’amar tal sennor máis ca mí||140.17 Quen m’i consello der terrei / que muit’é bon consellador||145.13 e quen vos vir desamparar / min, ... / terrá que faredes assi / depois a quen s’a vós tornar||145.24 e tenno que fara bon sén||146.12 e non tenn’eu que é torto nen mal / d’amar ome sa sennor natural||183.15 E, mia sen[n]or, quen vos nunca viu ten / que vos lo’eu por vos prazentear||237.21 e, quant’é meu sén, / tenno que non á por que vos pesar||240.18 tenno que non / é mia prol d’ir i||243.8 E tenno que me fez Deus mui gran ben / en me fazer tan bõa don’amar||269.8 Esto tiv’eu que m’avi’a valer / contra ela||273.22 E tenno que faço dereit’e sén / en querer mal quen vos quer mal e ben||287.10 e terrei que me fazedes ben i||287.16 e terrei que me fazedes amor||317.4 que o que soian por ben tẽer / ora o teen por desguisado||329.13 Guisado teen de nunca perder / coita meus olhos e meu coraçon||338.21 e tenho que mi Deus [faz] i / ben, mia senhor, polo que vos disser||355.19 E ben tenno que me fez Deus i ben / porque mia coita non forçou meu sén||376.19 [e] terredes, ben sei, / que non devia, poi-lo ei / per vós, a tee-l’en desden||391.15 E tenno que fazen mal sén / quantos d’amor coitados son / de querer sa morte||397.7 Guisado teen de nunca perder / meus ollos coita e meu coraçon||419.7 E ben tenn’eu que faço gran razon / d’a maior coita muit’a Deus gracir||421.6 no’me cuid’eu que o fossen provar, / ante terrian que faço razon||430.15 Pois ja entendo que guisada ten / Amor mia mort’, ...||430.23 E quen soubesse como me vai non / terria que eu sõo de bon sén / en me leixar viver||435.19 E non tennades que vo-lo dig’eu / por al senon por ben voss’e por meu||438.3 e non tenn’eu que fazedes bon sén / en me leixardes en poder d’Amor / morrer||460.27 e muito tenh’ora que mui máis val / en da-la eu a un coteif’aqui||481.8 E tenho que nos non veo mentir, / pelos sinaes que nos el diss’é[n]||486.5 logo tenho i que non dissera ren / e era ja quite de todo ben||522.6 E d’irdes i tenh’eu que mi fara / Deus gran ben, poi-la podedes veer||522.12 E, pois que vos Deus aguisa d’ir i, / tenh’eu que mi fez El i mui gran ben||525.16 mais gran maravilha tenh’eu que é / de mi viir de vós mal||534.11 este cuido que tevesse / que dig’eu muit’aguisado||536.5 tenho que mi fariades gran ben / de mi dizerdes quanto mal mi ven / por vós||565.13 E quen o assi non ten / non vos vio ou non á sén||588.14 e ten / que s’encobre, pero non lhi val ren||603.4 e tenho que mi faz Deus ben i||630.3 non tenhades que o per al digo||634.1 Ora, senhor, tenho muit’aguisado / de sofrer||639.5 que non tenho que, per meu ben servir, / eu razon ei de lhi, por én, pidir / o maior ben dos que Deus quis fazer||709.8 e tenho que seja morto / porque non pode falar comigo / e non por al||714.5 E tenho que lhi fiz torto de me lh’assanhar doado||729.5 muito terrá que baratou / mal porque tan muito tardou||734.19 E tenho que desmesura fiz i / porque lh’end’algũa ren non tornei i||776.10 – E non ten el, amiga, que ben á / entender de min [que lhi consent’eu / de me servir e se chamar por meu?]||776.16 E ten el que pouc’é / entender de min [que lhi consent’eu / de me servir e se chamar por meu?]||831.4 mais ben tenh’eu assi: / ... ||858.6 Matando-m’, El fezera-me ben i / tal que tevera que m’era gran ben||868.4 e praz-me de coraçon / por duas cousas, ... / en que tenho que me faz Deus gran ben||880.20 e por én tenh’eu que faz sen-razon / quen deste mundo á mui gran sabor||880.22 E por én tenh’eu que é mui melhor / de morrer ome i mentre lhi ben for||898.11 Aver-lles-ei mia fazend’a mostrar / que non tennan que viv’eu sen amor||904.7 ca tenh’eu que meor coita ouvesse, / ca m’ei outra coita [d’amor maior!]||911.1 Ora mi-o tenhan a mal sén||911.13 Ben tenh’eu que m’estranhará / esto de vós, poi-lo disser||928.7 El ten ora que logo s’averra / con migo, sol que veer e me vir||936.7 Como eu tevera guisado / de fazer quant’el quisesse, / amiga, sol que veesse||955.3 e os que saben que vos quero ben / teen que vos pesa máis d’outra ren||955.4 e eu tenho, fremosa mia senhor, / mui guisado de vos fazer pesar / se vos pesa de vos eu muit’amar||955.9 e estas gentes que aqui son / teen que vos pesa de coraçon||955.10 e eu tenho ja enquanto viver / mui guisado de vos fazer pesar / [se vos pesa de vos eu muit’amar]||955.15 e aquestas gentes que son aqui / teen que vos faço gran pesar i||955.16 e [eu] tenh’ora, e sempre terrei, / mui guisado de vos fazer pesar / [se vos pesa de vos eu muit’amar]||955.16 e [eu] tenh’ora, e sempre terrei, / mui guisado de vos fazer pesar / [se vos pesa de vos eu muit’amar]||963.15 «Tenh’eu por melhor / de vos quitardes, ca prol non vos ten, / d’amardes min, pois mi non é én ben»||983.6 demais, se me non val Santa Maria, / d’aver coita muito tenn’eu guisado||993.12 e o bon rei Valença ten / que, pois prez e valor manten, / rei de Valença lhi diran||1017.10 ca vos vejo del gran queixum’aver / e el de vós, e tenho que é mal||1021.7 Mui gran temp’á, e tenho que é mal, / que vos non oi ja cantar fazer||1024.15 e non lhi fiz ben e ten que mal é||1028.4 e os que saben que o diz assi / teen que ei eu que lhi gradecer||1028.9 e te[e]n que mi faz mui grand’amor / e que [eu] ei muito que lhi gracir||1028.15 teen ben quantos me lh’oen loar / que eu muito que [lhi] gradecer ei||1035.5 mais onde ten el que o mato eu / se el morre por lh’eu non dar o meu?||1035.7 Ten guisad’en muitas vezes morrer||1038.7 E digan-lhi por mí que non tenha / que lho vou eu por mal demorando||1051.10 ca o levou de min sen meu prazer / e ora ten que o levará assi||1051.16 e, pero ten ben que o avera, / mal i sera [quando lho eu filhar / mui sen seu grad’e non a preguntar]||1059.4 por vós, tenh’eu que seria razon / de mi fazerdes aver algun ben / de vós, senhor, por quanto mal mi ven||1108.1 Mui desguisado tenho d’aver ben!||1115.13 Ca, se un dia tardar u eu for / u vos non vir, ben terrei, mia senhor, / que á un an’ou máis que ala tardei||1115.20 log’ei de teer / que á mil dias que sen vós morei||1123.17 Depois-lo tiv’eu guisado / que s’el foi d’aqui sanhudo||1156.4 eu por ben tenho de que lh’aqui vin / po-lo veer, mais el assi non ten||1156.9 e tenh’eu que d[e] o veer / lh’é mui gran ben, e el non ten assi||1156.10 e tenh’eu que d[e] o veer / lh’é mui gran ben, e el non ten assi||1156.15 e tenh’eu de que o vi ja / que lh’é [mui] gran ben, e el ten que non;||1156.16 e tenh’eu de que o vi ja / que lh’é [mui] gran ben, e el ten que non||1185.2 e vej’eu viir barcas e tenho que ven i, / mia madre, o meu amigo||1185.5 ca vejo viir barcas e tenho que i ven, / mia madre, o [meu amigo]||1274.8 – Tenh’eu, amiga, que prol non vos á / d’o voss’amigo ja morrer assi||1274.10 ante tenho que o perdedes i / se per ventura vosso ben non á||1274.22 – Par Deus, amiga, mui guisado ten / de sofrer coita, ou quer morrer por én||1308.3 e veer-s’-á migo / e por én tenh’eu que venha||1308.16 Que el log’a mí non venha non tenh’eu per ren que seja||1318.3 e ten que lh’ia melhor alen mar / que lhe vai aqui, u naceu e criou||1318.7 Ten el que faz der[e]it’en se queixar||1338.9 Como quer que vós tenhades / que, ... / deverades casar melhor||1352.1 Jograr Saco, non tenh’eu que fez razon / quen vos pôs nome jograr e vos deu don||1362.1 Ora tenho guisado / de m’achar o zevron||1377.5 pero non mercou ben, / ante tenho que mercou mal||1377.7 ca deu por sí máis ca non val, / e tenho que fez i mal sén||1386.9 Pois vos Deus deu bõa molher leal, / non tenhades, per nulha jograria, / de vos nulh’ome dela dizer mal||1406.16 ante tenh’eu que é ben sabedor / de posfaçar d’amig’e de senhor||1414.11 por én teen que tamanho perdon / non avedes come os que na frota / van||1442.32 – Lourenço, tenho que es chufador||1467.12 ca el ten que toda via / á de pojar en contia, / en panos ou en torneses||1478.9 E quen vos pois vir-la saia molhada / ben lheu terrá que é con escasseza||1497.3 Non ten Sueiro Bezerra que tort’é en vender Monsanto||1497.11 [E] o que vendeu Leirea muito ten que fez dereito||1501.1 pero vós teedes / que trobades e[n] esta terra ben||1503.9 ca el ten que mái-lo merece / ca o merec’a senhor vassalo||1515.18 e tenho que farei mui gran razon||1524.11 mais aquesto ten el mui desguisado||1544.8 Teen que o non sab’el-rei, / que Amor aqui non chegou||1549.16 pero tenho que o perço por prez / e por senhor do mundo máis de prez||1549.18 [e] perco preç’e tenho que perd’i / seu conhocer contra mí||1580.3 e nós teemos que vos é mal sén / per quant’ést’o que vos quero dizer||1583.4 tenh’eu de pran de vós que o sabedes||1583.4 e, segundo meu sén, / tenh’eu de pran de vós que o sabedes||1595.14 «De pran, non diss’el assi, / mais tenho que xi-a errou o jograr»||1602.10 tivi ũu castelo en Sousa / e dei-o a seu don’e tenho que fiz gran cousa||1603.23 ben tenho eu que non / mi des[s]’outro, de que m’eu máis pagasse||1619.13 se lhi con el non fogides, terran / todos que sodes om’avizimao||1623.4 todos dizian que era mui bõa / e non tenh’eu que dizian mentira||1623.5 e non tenh’eu que dizian mentira, / ante tenho que dizian con razon||1632.15 tenh’eu, / ..., que gran torpidad’é / quen mal nen ben del diz, per bõa fe||1632.19 pois ben nen mal nunca lh’o jantar deu, / nen mal nen ben non er ten i de pran||1660.4  tenho que xo venderia / quen seu parente vendia||1661.28 se o vir alguen, / terrá que morre por seer casado||1662.1 Sueir’Eanes, nunca eu terrei / que vós trobar non entendedes ben||1674.21 e non tenha que o pouc’ajudades||1680.9 E quero-lh’eu logo dizer / ũ’antr’as cousas que el ten / que sabe melhor
1.10 ante me tiinhan tan en vil / que, ... / nunca dezian nen un ben||30.11 Ca, mal pecad’, en tanto ten / ela meu mal como meu ben!||634.13 e, mia sen[h]or, en gran ben vos terria / de me darde-la morte||812.10 e o que assi ten / o mal en pouco, faça-o viver / Deus con mal sempr||858.18 desejando a que m’en pouco ten||1321.10 «Poi-lo non tenh’en al, / se mi-a poserdes, porrei-vo-la tal / que a sençades [ben] atá o cuu»||1604.12 e diz que sempre me terrá en vil / atá que barate ũu maravedil||1619.6 ca o meirinho en pouco terrá / de vos mandar enforcar o vilão
11.21 de min ra[n]curado salra / e t[e]rran-mi-o por pouco sén||34.17 da que me faz viver tan sen sabor / como quen ten a morte por melhor||48.17 se a por atal tevesse, / quando m’a ela tornei, / juro que o non fezesse||71.16 E quen mi a mí por de mal sén, / mia sennor, por esto tever, / direi-ll’eu que faça por én||86.18 e tenn’aquesto por mellor / d’eu sofrer cuita e veer||116.15 E por mui gran maravilha terria, / senhor, quen ora soubesse de qual / guisa mi ven, e d[er]eito faria,||136.3 O que consell’a min de m’eu quitar / de mia sennor porque me non faz ben / e me por tan poderos’ora ten / de m’én partir||136.11 ben me faç’én d’atanto sabedor: / que me terrá mia morte por mellor / ca me partir de seu ben desejar||143.9 Por gran coita per-tenn’atal / d’amar a quen nunca meu mal / nen mia coita ei a dizer||160.16 E moir’, e non me ten por seu||160.22 que eu ja sempr’ei a servir / moller que mi-o non quer gracir / nen mi-o ten porbennen por mal||188.1 Por mui coitado per-tenn’eu / quen vai querer ben tal moller||189.15 E por gran coita tenn’atal / eu que sol non ll’ouso dizer / o gran mal que me faz aver||207.27 mais por torpe tenh’eu quen per El fia!||237.26 e, se o fazer / quiserdes (...) / ..., todos vo-lo terran por ben||240.22 Eu e non outre, por quen mi non ten / por seu||263.15 Esta tenn’eu porla maior / coita do mundo, a meu coidar||263.24 ca me fez Deus coitas saber, / perque mi-as fez todas sofrer, / e tenn’end’esta por maior||282.9 E, mentr’eu vi que podia viver / na mui gran coita’n que vivo d’amor, / non vos dizer ren tive por mellor||302.19 Pero m’ela non ten por seu, / mui gran verdade vos direi||303.14 e assi moir’e me non ten pos-seu||317.6 que este mund’é ja tornad’en al / que todo prez teen ora por mal||349.4 e pos-seu / non me ten nen me quer valer||380.20 deste gran ben que el por ben non ten / mui pouco del seria grand’a min||411.28 e o que for de mí / seja, ca esto tenn’eu por mellor||435.2 Sennor fremosa, ja nunca sera / ome no mundo que tenna por ben / se eu por vós moiro||461.7 E ũa cousa sei eu de vós e tenho por mui gran brio||461.28 E non me tenhades por mal se en vossas armas tango||470.4 por ben tenh’eu que vaades / mui longe de mí e mui con meu grado||506.9 E, pois por ben non teedes / que eu aja de vós grado / por quant’afan ei levado / por vós||524.21 por gran mercee vo-lo [eu] terrei||525.4 Mais direi-vos qual / tenh’eu por gran maravilha, senhor||525.10 mais por gran maravilha per-tenh’eu / de min [viir de vós mal, u Deus non / pôs mal||542.5 que pecados foron os meus, / que nunca tevestes por ben / de nunca mi fazerdes ben||545.2 Senhor, pois me non queredes / fazer ben nen o teedes / por guisado, / Deus seja por én loado||550.4 E por esto me terria / por tan ben-andante / que por rei nen ifante / ... / non me cambiaria||552.10 teede por ben, ... / senhor fremosa, de vos non pesar / [de vos veer se mi-o Deus aguisar]||555.9 teede ja por ben, senhor, / ..., / de vos querer de min doer / ou de me leixardes morrer||568.3 teede por ben, pois assi passou, / ..., / de mi teer puridade, senhor||630.5 mais ben creo, se me vis[s]en, que non /  terrian meu amigo por sandeu||743.10 e quero saber / de vós, pois este mal por mal non ten / e lh’eu mal faç’e por mí quer morrer, / que faria [se lh’eu fezesse ben?]||759.19 Quen aquesto non tever por ben / nunca lhi Deus dé en ele ren||773.21 maldita seja quen lh’amiga for / e quen se del[e] tever por servida!||773.23 mais, se o ela por amigo ten, / non lhi trag’el lealdade comprida||775.16 e o cantar é guardado mui ben, / e ũa [dona] o teve por seu||776.4 – E com’, amiga, non ten el por ben / entender de mí que lhi consent’eu / de me servir e se chamar por meu?||788.5 Rog’eu a Deus que El me maldiga / se eu nunca por amiga tever / a que mi a mí atal conselho der||812.28 des aqui / terriades por ben de vos nembrar||820.9 nen ten por ben esto que á||820.15 Mais, des que vos eu entender / que non venhades u eu for, / non me tenhades por senhor||838.14 – Vós, amiga, non podedes partir / que non tenhan por cousa desigual / servir-vos sempr’e fazerdes-lhi mal||857.4 Non foi senon por me matar, / pois todo meu mal teedes por ben||886.3 Atanto querria saber / destes que morren con amor / qual coita teen por maior||898.4 e, porque m’ora quitei de trobar, / muitos me teen por quite d’amor||917.9 E quen ali, com’eu cheguei, chegar / se[n] mentir’e non tever mal por ben / quitar-s’-á én com’eu vi min quitar||934.8 ca nunca vos eu máis por meu terrei||952.21 nen o tenh’eu por de bon sén||973.7 E [eu] sempre por fol terrei / o que deseja ben maior / daquele que eu receei||977.1 Ai amiga, tenh’eu por de bon sén / tod’omen que sa senhor gran ben quer||978.18 mais vós, Amor, non queredes fazer / nulla ren de quant’eu porben terria||988.15 por fol tenh’eu quen por tal mundo chora, / e por máis fol quen máis en el mora!||1012.4 e por maravilha tenho / por non saberdes quando vou / nen saberdes quando venho||1012.19 E por amigo non tenho / o que non sabe quando vou / nen sabe quando me venho||1068.1 A dona que eu am’e tenho por senhor / amostrade-mi-a, Deus||1068.4 A que tenh’eu por lume destes olhos meus / e por que choran sempre, amostrade-mi-a, Deus||1116.4 ca ja eu dela querria aver / est’e terria-lho por grand’amor||1156.3 eu por ben tenho de que lh’aqui vin / po-lo veer, mais el assi non ten||1173.2 Que muito ben fez Deus a mia senhor / se por ben ten de lh’eu gran ben querer||1201.9 A feito me ten ja por sandia, / que el non ven||1229.18 non fazer ren que mi tenhan por mal||1237.12 mais por sen-conhocer / vos tenh’ora, que non sabedes quen / á peor sén||1237.47 do rafec’ome que sa comunal / non quer servir e serve senhor tal / por que o tenhan por leve||1237.53 – Joan Baveca, non tenho por mal / de se partir, pois ouro serv’atal / que nunca pode valer máis per i||1240.13 mais non tenhades vós por maravilha / d’andar por mí coitado [meu amigo]||1241.7 E, pois vos eles teen por melhor / de vos enfengir de quen vos non fez / ben||1246.19 – Amiga, non poss’eu teer por ben / o que m’el faz||1246.20 e a quen o tever / por ben tal aja daquel que ben quer||1274.17 e ben sei que por mal vo-lo terran, / amiga, se vosso ben non ouver||1281.2 J’agora meu amigo filharia / de mí o que el tiinha por pouco, / de falar migo||1320.21 e quen esto vir, des ali / por malandante o terrá||1332.15 – Don Josep, tenho-[o] por sen-razon||1406.19 e tenho-lhi por sén / de non dizer de nen un ome ben||1411.12 eu por infanções non os terria||1441.4 e disse-m’el o que teve por ben||1442.7 e por én, / se querede-lo que eu faço ben / danar, terran-vos por sen-conhocer||1451.23 El acertou na espera / qual planeta ten por certa, / que lhe outorga sen referta / [...]||1460.9 Pois vos non deron i orto, / por ent[er]rado e morto / vos tenh’oj’eu||1488.15 E seus parentes teen por guisado / que se casass’á i [mui] gran sazon||1501.5 aqui fazed’esso que én sabedes, / ca aqui teen-vos por sabedor / de trobar||1513.4 des i ar filhas-te log’a trobar / e tees-t’ora ja por trobador||1523.10 ca teve por melhor / de guardar a El ca o que aguardou||1525.13 non terria por guisada / cousa, ... / de molher cono nen nada / vender se o non ouvesse||1531.19 ante tenho-[o] por trajeitador / ... / quen assi torna pena de cendal||1534.15 e, jograr, se vos ten / prol de trobar, terria-vos por sén / furtarde-l’a quen o sabe fazer||1550.5 pero lho nós non teemos por ben / [...]||1552.18 eu non lho tenho por bõa barata / de as trager como trag’en concelho||1611.14 non mi-o tenhades vós por vilania||1621.19 e, pois que [assi] esto ten por ben, / gast’o seu con no da[no que me ven]||1629.1 Tenho eu por desaguisado / e sõo mui maravilhado / de ti, por non rebentares||1632.13 tenh’eu por fol / se mal nen ben de seu jantar disser||1647.7 Por caros teemos panos / que ome pedir non ousa||1652.21 de mal conhocer per-ést’i / quen tal ome por rico ten||1652.27 e sempre o terrei / por cousa que non vai nen ven||1665.12 tenh’eu por mui bõa vileza assaz / u a Peixota su o leito jaz / e sol nulh’ome non a quer prender
359.8 En lho dizer non seria mia prol, / e eles pois mi-o terrian per mal / se lho disses[s]e||359.10 e des i per fol / me terrian||487.9 E pero, se a quiserdes tẽer, / non na tenhades per ren ant’el-rei||1545.34 Se melhor quiser emparar, / mia fazenda terria / per i peior parada
73.23 per bõa fe ben me dev’a tẽer / por ome mui desaventurado||129.26 que ei pavor / de que tẽen, sennor, por mal / de quen a seu ome non val||243.12 e de me dar coraçon de tẽer / por ben quanto m’ela quiser fazer||283.6 se oj’eu máis de ben querri’aver / de saber o mal (e de me tẽer / pos-seu) que mi faz||283.12 se oj’eu máis de ben querri’aver / [de saber o mal (e de me tẽer] / pos-seu) que me faz||283.18 se oj’eu máis de ben [querri’aver / de saber o mal (e de me tẽer] / pos-seu) que me faz||317.3 que o que soian por ben tẽer / ora o teen por desguisado||410.6 e tẽer / pola maior coita de quantas son / coita d’amor a quen a Deus quer dar||410. e tẽer / por maior coita a que faz perder / coita do mar||552.16 tẽede por ben, ... / senhor fremosa, [de vos non pesar / de vos veer se mi-o Deus aguisar]||555.15 tẽede ja por ben, / senhor, ... / de vos querer de min doer / ou de me quererdes valer
5. v. tr. 'obter, recibir, alcanzar, proporcionar'
30.7 Mais pero que prol me terrá / se m’eu per ventura queixar / a quen non á por én de dar / nada quanto x’agora dá?||31.20 Pois eu entendo, mia senhor, / quan pouco proveito me ten / de vos dizer quan grand’amor / vos ei, non vos falar[ei] én||34.12 ca, sen vee-la, que prol mi terria?||117.14 e, se me non valver / escontra vós, mia sennor, outra ren, / non mi á min prol, quando me prol non ten / cousimento, que me valer devia||137.30 non me terrá consello que me den / dano nen prol nen pesar nen prazer||145.16 E, se me contra vós gran ben / que vos quero prol non tever, / matar-mi-á voss’amor por én||190.5 mia sennor fremosa, que prol vos ten / a vós de quanto mal me por vós ven?||275bis.9 e, pois-la vi, non ll’ousei ren dizer, / ca por máis mia prol tenno de morrer!||293.12 atanto creede vós ben de min: / que mui pequena prol per-tenh’eu i||320.10 mais ora veerei / se me ten prol de o assi rogar||321.4 e, poi-la eu ja sempr’ei a sofrer, / non mi ten prol de vo-lo máis jurar||408.12 e, pois é mal, / non i faledes, ca prol non vos ten||514.9 Desej’eu mui máis d’outra ren / o que mi pequena prol ten||518.2 Ora vej’eu ben, mia senhor, / que mi non ten nen ũa prol / de no coraçon cuidar sol / de vós||564.22 Non vos ten prol / esso que dizedes nen / mi praz de o oir sol||654.1 Donas, veeredes a prol que lhi ten / de lhi saberen ca mi quer gran ben||751.5 ca tanta prol mi ten de lhi falar, / per boa fe, come de me calar||751.15 – Non mi-o digades, ca vos non ten prol||776.1 – A voss’amig’, amiga, que prol ten / servir-vos sempre mui de coraçon / sen ben que aja de vós se mal non?||776.7 – Que prol ten el ou que talan lhe dá / de vos servir e amar máis que al / sen ben que aja de vós senon mal?||805.7 e que prol ten||896.5 pero non posso cuidar / cousa que me proe tenna / contra quen m’en coita ten||932.10 – Ai madre, non tenho prol i||963.16 ca prol non vos ten||965.10 e parte-s’ome d’u [mui] gran prol ten||988.1 Nostro Senhor Deus, que prol vos ten ora / por destroirdes este mund’assi||1033.3 e, pero m’eu queixo, prol non mi ten||1162.9 – Non vos ten prol, filha, de mi-o negar, / ante vo-lo terrá de mi-o dizer||1189.8 nen mi-o neguedes, ca vos non ten prol||1245.8 mas que prol vos ten, / ca, u vos fostes sen meu mandado, / jurei que nunca vos fezesse ben?||1325.16 que prol ten i ou quejenda / o que toma tal cuidado, / com’aposta ta fazenda||1327.6 e, porque eu do vos[s]o talan sei / qual prol da vos[s]a privança terrei, / rogo eu a Deus que sejades privado / do bispado e de quant’al avedes||1337.18 Nen mi cal, / poi-lo ela por sa prol assi ten||1373.25 demo lho deu, / pois que lhi prol non ten||1460.22 mais ora que prol vos ten?||1534.14 e, jograr, se vos ten / prol de trobar, terria-vos por sén / furtarde-l’a quen o sabe fazer
6. v. tr. 'experimentar, sentir (o indicado polo CD)'
3.10 dereito faz se me mal talan ten / por tal sandice qual eu cometi||15.13 pero m’en coita fazedes viver, / e que vos ei por amor a teer / quanto de mal me fazedes sofrer||43.22 e, se m’ela desamor ten, / eu me busquei este mal, e maior, / [u eu dixi pesar a mia senhor]||46.24 ca mui maior coita averei, / senhor, quand’eu de vós oer / desamor voss’e [o] tever||63.8 ca ja per vós non perderei / gran coita do meu coraçon / q[ue] eu i tenho, mia senhor||65.6 ca ei por vós eno meu coraçon / tan gran cuita que mil vezes me ten, / sennor, sen fala e sen todo sén||67.9 ca non ést’outre se eu non / que mi-a tive de-la sazon / que eu primeiramente vi, / per bõa fe, atal moller / que dá mui pouco ora por én||68.7 mais que mester lle pod’aver / o que lle non pode toller / tal cuita como sigo ten?||169.10 mais quer’eu mia sennor rogar, / polo gran med’en que me ten, / que me mostr’aquel matador||213.3 ben sei eu ca nunca ten / gran coita no seu coraçon, / pero se a pode veer||219.18 ca Deus de tal coraçon é / que, tanto que sabe que ten / eno seu mui gran coita alguen, / que logo ll’i consello pon||347.7 E, sabe Deus, quen mui gran coita ten / com’eu tenno non á poder d’estar / que non aja i ja-quant’a falar||347.8 E, sabe Deus, quen mui gran coita ten / com’eu tenno non á poder d’estar / que non aja i ja-quant’a falar||512.2 Un tal ome sei eu, ai ben-talhada, / que por vós ten a sa morte chegada||637.7 mais a min ven da mia senhor / quanto mal ei, per desamor / que m’ela ten||637.13 per desamor / que m’ela ten mui sen razon||637.19 per desamor / que m’ela ten: e que peor / poss’aver ca seu desamor?||697.6 Por én, qual coita mi mia madre ten / que o non veja?||745.5 quanta coita el sigo ten / sei que toda lhi por mí ven||762.14 des i terrei-lhi sempre lealdade||795.5 e en mí ten a coita e o lezer / e o pesar e quant’á de prazer||924.14 gran desamor que m’ela por én ten||924.21 pero que nunca del’al entendi / senon gran sanha, ... / e mal talante que contra mí ten||1005.9 – Ai mia filha, entenderá quen-quer / que vos teedes por el sa razon||1056.13 [E] ést’a coita que mi a morte ten / tan chegada que non lh’ei de guarir||1317.8 El i entende que a ten adubada, / pois lha podaron, e ten sen-razon||1342.14 e pela outra cobrou priorado / u ten lazeira en logar de cura||1443.14 desto se queixa mui mal o trobar, / ca ten comig[o] én toda razon||1620.8 Mui gran fiuza tenho, / ..., / de dardes cima a todo seu preito
7. v. pr. 'manterse, sosterse'
1438.7 Ja a sela dana mal / e quebra o peitoral / per u se ten a fivela||1464.13 Pois trage reposte e tenda en que se tenha viçoso
8. v. pr. 'considerar, achar, xulgar'
Nesta acepción é moi frecuente a rexencia da preposición por
299.16 pero me mal ar quisesse, des i / terria-m’eu que estava mellor||380.8 ca ten, sen[h]or, porque vos eu servi / sempr’e digo que sode-la milhor / do mund’e trobo polo voss’amor, / que me fazedes gran ben||398.8 E ten-s’Amor que demandei folia / en demandar o que non poss’aver||948.13 E[n] muito[s] cantares tenho que ben / posso dizer mias coitas
69.9 E per bõa fe, mia sennor, / por quite me tenn’eu d’aver / vosso ben||90.13 por ben pagado me terrei / se me quiserdes enganar||156.28 como podedes desamar / quen s’assi por voss’ome ten?||174.9 E os amigos en que m’atrevia, / de que me tenn’en al por ajudado, / non llo dizen||277.7 e tenno-m’én das coitas por pagado||277.14 muito m’én tenno por aventurado||383.15 Pero se ten por fremosa / máis que s’ela poder pode||476.21 e, se vos d[aqu]estes dous end’ũu fal, / que por minguado que vos én terredes||550.4 E por esto me terria / por tan ben-andante||550.12 terria-m’én, senhor, toda via / por tan ben-andante||550.20 terria-m’én, [e] razon faria, / por tan ben-andante||564.31 «Nen o meu», dixi-lh’eu, «ja, / senhor, non se partirá / de vós, por cujo s’el ten»||962.18 Se a podess’eu filhar, / terria-m’én por ben-andante||1291.3 que sanhudo que se foi un dia / o meu amigo, e ten-se por morto||1291.5 e, se s’as[s]anha, non faz i torto / o meu amigo, e ten-se por morto||1330.16 pero m’el quer ben e se ten por meu||1340.10 oimais se ten el por desasperado / da prol do mester e da clerizia||1412.5 e quix pousar / en casa d’un cavaleiro / que se ten por infa[n]çon||1422.8 ja me terria eu por desleal, / Joan Fernandez, se vos negass’eu / atal cousa qual dizen que vos faz||1426.16 E, pois vos assi departi este «grave», / tenho-m’e[n]d’ora por máis trobador||1430.2 vós, que vos teedes por sabedor, / dizede-mi quen é comendador / eno Espital||1457.14 ela por servida se ten / de vós||1546.18 por esto non creo en El eu / nen me tenh’eu por pecador||1569.1 vós, que vos teedes / por trobador, agora o verei / eno que vos ora preguntarei||1592.3 Fernan Gil teve-se por desonrado||1650.8 E que[n] se [non] ten por desvergonhado / por dizer a quantos sempre vir pesar||1674.11 e, se o non fezerdes, / non se terrá de vós por ajudado
9. v. intr. e pr. 'concordar, acompañar'
Rexe sempre a preposición con

1237.9 – Joan Baveca, tod’ome se ten / con mui bon om’, e quero-m’eu tẽer / logo con el||1237.14 e, pois vo-l’eu disser, / vós vos terredes con qual m’eu tever||1237.14 e, pois vo-l’eu disser, / vós vos terredes con qual m’eu tever
126.13  ... e a toda sazon / ten con eles Amor, e non / poss’eu con tantos guerr[e]ar
1237.10 e quero-m’eu tẽer / logo con el
10. v. aux. 'ter'
O verbo teer xa participa en construcións que, nalgúns casos, se poden interpretar con máis certeza como tempos compostos
30.23 non tenho começado ren, / pero de sofrer mi conven!||56.13 mais, Deus, que preito tan desguisado / de poderdes vós teer negado / tan muito ben como vos quis Deus dar!||317.22 E esta coita ten-me chegado / a mort’, e non guarrei per niun sén||1011.6 ou [o] fara, ou ja o feito ten||1117.21 forte preito tenho começado, / pois m’oito dias foi tan gran sazon!||1373.15 e ten poupado / quant’á||1457.5  tenhades vós, comendador, / comenda do demo maior||1474.19 ... / e ja tres clerigos pagados ten||1525.7 ca x’é mui mal engan[ad]o / se lh’alguen non dá conselho, / o que ten cono mercado, / se lhi por el dan folhelho||1618.23 Tal rapaz que lh’á mest[er] desta besta, / eu cuido ben que lho tenho ach[a]do||1622.5 ca mi dizen que lhe ten Fernan Dade / ciada feita pela gafaria||1622.17 ca dizen que Fernan Dade lhe ten / ciada feita pela gafaria

teer a mal 'considerar mal'
1392.13 se vo-lo oir, terrá-vo-lo a mal / bon ome e nunca con el jogaredes||1672.10 Siquer a gente a gran mal vo-lo ten / por irdes tal molher gran ben querer
teer a maravilha 'considerar extraordinario'
461.2 per-veredes voss’amig’, e non no tenh’a maravilha
teer en coraçon 'tencionar, ter a vontade de'. Cf. teer en seu cor
Esta expresión verbal rexe a preposición de
216.20-21 e Deus cofonda min por én / e vós, sennor, e eles, e quen ten / en coraçon de me vosco mezcrar
teer en desden 'desprezar'
232.21 pero m’ela tev’en desden / des que a vi||281.8 catou-me un pouc’e teve-mi en desden||376.21 [e] terredes, ben sei, / que non devia, poi-lo ei / per vós, a tee-l’en desden||382.5 amad’aquel que vos ten en desden / e leixade min que vos quero ben||415.26-27 mais, se en desden / o per ventura algun louco ten, / con gran tormenta o fara morrer||673.4 non lhi falei, ca o tiv’en desden||713.5 e mal sén foi, pois m’el tan gran ben quer, / que o tive sempr’en desden||791.4 se virdes que me vos quer’as[s]anhar, / mia sanha non tenhades en desden||984.19 Tal sazon foi que me tev’en desden / quando me máis forçava seu amor||1052.13 Ides-vos e tẽedes-m’en desden / e fico eu mui coitada por én||1310.15 Amor, castiga-te desto por én / que me non tolhas meu sono por quen / me quis matar e me teve en desden||1517.9 E ja me nunca temerá, / ca sempre me tev’en desden
teer en poder ~ tẽer en poder 'dominar, ser señor de'

86.27 e Deus, ... / por min, poi-la ten en poder, / fara-ll’aver coita d’amor||87.16 ca toda via crec’o mal / a quen amor en poder ten||90.17 por Deus, que vos ten en poder||128.4 e essa me ten en poder||171.16 u me ten en poder, quer-me matar||173.17 quer’eu a Deus rogar por én / que me valla, que vos en poder ten||223.3 rog’[eu] a Deus, que ten en poder mí / e vós, sennor, que me dé vosso ben||230.13 que me faça pe[r]der prol nen gran ben / daquesta dona que m’en poder ten||285.4 mas rog’a Deus Sennor, que pod’e val / e que o mund’e vós en poder ten||289.2 Per mí sei eu o poder que Amor / á sobr’aqueles que ten en poder||306.10 Deus non mi-a mostre, que a’n poder ten||308.8 mais Deus mi-a mostre por én / cedo, que a en poder ten||309.9 E Deus, que vos en poder ten||328.24 ca, mia senhor, quen om’en poder ten / e lhi faz mal pode-lhi fazer ben||340.4 ca, de pran, assi me ten en poder / que non poss’end’o coraçon partir:||341.6 nen saben qual coita mi faz sofrer / esta senhor que me ten en poder||374.22 de ben, que, par Deus, que m’en poder ten||384.26 eu trobo pola que m’en poder ten||446.4 pero direi-vo-lo que m’end’aven / e o poder en que me ten Amor||533.10 e, porque ela tod’en poder ten||628.11 s[e] eu o mundo en poder tevesse, / non vos faria de todos senhor||632.13 Esta senhor que min en poder ten / fez Deus fremosa||639.4 pero que eu, gran temp’á, ben servi / ũa dona que me ten en poder||776.14 pero sei ben que me ten en poder||869.18 Assi me ten en poder voss’amor||882.16 Ai Deus, tal ben quen o podess’aver / de tal sen[h]or qual min en poder ten!||898.12 ca sennor ei que me ten en poder / e que sabe que lle sei ben querer||924.7 ca todo-los deste mundo eu venci / d’amar, amando a que m’en poder ten||960.20 mais El, que os dias en poder ten, / dé-mi outros tantos por quanto[s] perdi||961.1 A mia senhor, que me ten en poder / e que eu sei máis d’outra ren amar||978.5 non sei como possa viver / sen vós, que me teedes en poder||1000.3 ũa dona que me ten en poder / e por que moir’;...||1002.7 Amor me ten en poder||1002.13 Amor en poder me ten||1067.13 E, pois m’assi ten en poder Amor||1096.16 pero ca[tivo] me tev’en poder / desta dona que mi fez ben querer||1231.7 ca ‘ssi tenh’eu meu amigo en poder||1235a.1 [N]on ést’a de Nogueira a freira que m’[en] poder ten||1235b.2 mais outra máis fremosa é a que min en poder ten||1335.9 poi-lo ten en poder, / mái-lo dever’a guardar de foder
Ás veces aparece tamén acompañado de posesivo
1.39-40 cofonda-vos por én quen ten / en seu poder máis ca m’ar [vi]||32.19 pois que me ten en seu poder||289.8 Porque sei eu que faz el outrossi / aos outros que en seu poder ten / com’a mí faz||372.26 que á dona que m’en seu poder ten||424.16 pois m’a mort’en seu poder ten||627.7-8 E, pois Amor en tal guisa me ten / en seu poder que defensa non ei / de partir morte||897.24 e muit’á ja que m’en seu poder ten||987.18 ja o bon rei en seu pode-la ten||1173.15 poi-lo coraçon ten en seu poder
Ocasionalmente pode rexer a preposición de
1468.9-10 u ést’aquela que sa vida ten / en seu poder, ... / como ela ten de mí
146.22 E, pois nos ambos en poder tẽedes, / non me leixedes del forçad’andar||437.7 Pois que m’assi tẽedes en poder, / sennor fremosa, dized’ũa ren||992.13 Pois m’en tal poder tẽedes
teer en ren ~ tẽer en ren 'dar importancia'
En xeral, esta expresión presenta formulación negativa
252.2 Muit’aguisado ei de morrer / e non tenno mia mort’en ren||357.7 Con mui gran coita non tenh’en ren ja, / senhor, mia mort’...||729.7 Nen ten agora el en ren / mui gran sanha que eu del ei||909.10 quanta coita avia d’amor / non cuidav’a teer en ren / sol que a viss’, ...||914.10 nen a gran coita que sofri / por vós des que vos conhoci / non o terria ja en ren||1046.8 E [el] quer muito con el-rei viver / e [a] mia sanha non a ten en ren||1050.9 Ja vos disseron por mí que falei / con outr’om’e que vos non tiv’en ren||1051.2 A que mi a min meu amigo filhou / mui sen meu grad’e non me tev’en ren||1084.5 mais Deus Senhor non mi faça lezer / se eu ja mui gran coita tenh’en ren||1120.5 e por aquesto non tenh’eu en ren / sanha, que sei onde mi verra ben
243.11 nen tẽê-ll’o mal que me faz en ren
teer en seu cor 'tencionar, ter vontade de'. Cf. teer en coraçon
30.18 Mais queira Deus que máis de ben / me faça ca en seu cor ten!
teer mal coraçon 'odiar'
858.13 E vej’eu que mal coraçon me ten / Nostro Senhor, assi El me perdon
teer mester 'convir, ser conveniente'
73.12 pois a mí contra vós mester non ten / nulla cousa, dizede-me ũa ren: / ...
teer morte 'morrer'
944.16 mais ben vej’e sei / que morte tenh’i, pois que me non val
teer no (pos.) coraçon ~ teer eno + pos. + coraçon 'sentir, ter presente'

217.19-20 ca, mia sennor, quen mui gran coita ten / no coraçon faz-lle dizer tal ren / a que non sabe pois consell’aver||222.14 E ben sei eu de pran ca, se fezer / mia sennor o que ten no coraçon, / ca perderei eu o corpo||254.5 Mais, pois me vejo que x’El quer assi, / quant’eu oimais no coraçon tever / negar-lo-ei||780.5 e no sembrant’, amiga, que fezer / veeremos ben se ten no coraçon / a donzela por que sempre trobou||1519.23 E pois ambos ataes son / como eu tenho no coraçon / os julgu’aquel que pod’e val
842.13-14 Sab’ora Deus que no meu coraçon / nunca ren tiv[e] enno seu logar
67.1-2 Quen oje maior cuita ten / d’amor eno seu coraçon / de quantos del cuitados son, / Nostro Sennor lle ponna i / consello, se a El prouguer||213.10-11 ca de pran ten / assi eno seu coraçon / qual ben lhi quer de lho dizer
teer olho 'dirixir os ollos a, ollar, observar'
186.14 teend[o] olho, saio de meu sén!||652.3  tenh’olh’e vej’, e non posso veer, / meu amigo, que mi possa prazer
teer o seu coraçon 'pensar'
Rexe a preposición en
1334.15-16 El diz do mouro que sabe que ten o / seu coraçon en se parar a feito / porque o cria e lhi sab’o jeito
teer pora sí 'pensar'
61.3 Muitos teen oje por meu trobar / ca mi-o non faz nulha dona fazer, / e ben o poden pora sí teer||1517.4 e quantos ena terra son / todo-lo teen pora sí
teer por dereito 'achar xusto, considerar que é cousa xusta'
481.11 e non ten / por d[er]eito de s’end’el encobrir||1313.13 des que el vira ũa que quer ben / ir d’u el era, por dereito ten, / tá que a vir, de non tomar prazer||1606.9 E, pois achou logar tan aguisado / en que morasse, por dereito ten / de morar i
teer por razon ~ tẽer por razon ~ teer per razon 'considerar xusto, lícito ou axeitado'
Rexe con bastante frecuencia a preposición de

115.29 – Paai Soarez, tenh’eu por razon / de pojar ja o vilão grodon||156.5 en que teedes por razon / de me leixar morrer d’amor||552.4 siquer teede por razon, / senhor fremosa, de vos non pesar / de vos veer se mi-o Deus [a]guisar||555.3 por Deus, teede por razon, / ..., / de vos querer de mí doer / ou de me leixardes morrer||568.10 e por én, / por mercee, teede por razon / de mi teer poridade, senhor||589.13 Ca sei que non terrá el por razon, / ..., / de m’ousar veer nen chamar «senhor»||923.9 E terria por gran razon, / ..., / d’averdes oje, qual eu ei, / coita no vos[s]o coraçon / de viver migo||1322. Mais a reinha, pois que certa for / de qual juiz ena sa casa ten, / terrá por razon (...) / de põer i outro juiz melhor||1570.15 – Joan Airas, non tenh’eu por razon / d’as molheres todas caeren mal / por end
1434.18 e ten assi por razon, con proveito
244.11 Sennor, se vós tẽedes por razon / d’eu por aquesto ja morte prender, / non ei eu quen me de vós defender
1383.3-4 pero dous nojos per razon / tenh’eu de chos omen sofrer
teer puridade 'gardar segredo'
568.5 teede por ben, ... / ..., / de mi teer puridade, senhor, / e eu a vós||860.9 Encobride[s]-vos sobejo / de min, e ja o feito eu sei / e poridade vos terrei
teer razon de 'defender a causa de, avogar por, sustentar un ideal'
478.17 E juro par Deus-lo santo / que manto / non tragerei nen granhon, / nen terrei d’amor razon / nen d’armas
teer-se à verdade 'dicir a verdade, ser verdadeiro'
336.16 pois que meu prez nen mia onra non crece / porque me quigi teer à verdade
teer-se por devedor 'considerarse na obriga de'
46.3 Grave dia naceu, senhor, / quen se de vós ouv’a partir, / e se teve por devedor / de vos amar e vos servir||136.17 nen que m’end’eu tenna por devedor||166.6 ca non quer’eu ben tal sennor / que se tenna por devedor / algũa vez de mi-o gracir!||1516.6-7 e ja nulh’ome non se ten / por devedor de o ferir
teer torto 'ser inxusto con alguén'
561.27-28 mais Deus, que sab’o gran torto / que mi ten, mi dé conorto / a este mal sen mesura||1199.5 e, se m’el ten torto en mi-o dizer, / veja-s’el ced’aqui en meu poder||1199.13 E que gran torto que m’agora ten / en dizer, amiga, per bõa fe, / que o mandei ir!||1252.5  torto mi ten ora / o meu namorado, / que tant’alhur mora / e sen meu mandado||1361.8 Non lhis guarira per ren / a[o] torto que lhis ten

teer + de + inf. (perífr. modal obrigativa)
1162.10 – Non vos ten prol, filha, de mi-o negar, / ante vo-lo terrá de mi-o dizer||1321.13 Tal eiceiçon vos tenh’eu de põer||1337.19 “Al tenho de fazer”||1656.11 nen m’ar tenh’eu de nunca del prender / ja máis bon don nen bõa espadada

◆ IPr.: P1 tenho ~ tenno, P2 tees, P3 ten, P4 teemos ~ tẽemos, P5 teedes ~ tẽedes, P6 teen ~ tẽen||ICp.: P3 tiinha, P6 tiinhan||IPt.: P1 tive ~ tivi, P3 teve, P5 tevestes||IAp.: P1 tevera, P3 tevera||IFt.: P1 terrei, P3 terra, P5 terredes, P6 terran||IPp.: P1 terria, P3 terria, P5 terriades, P6 terrian||SPr.: P1 tenna, P3 tenha ~ tenna, P5 tenhades ~ tennades, P6 tenhan ~ tennan||SPt.: P1 tevesse, P3 tevesse||SFt.: P1 tever, P3 tever, P5 teverdes||Imp.: P5 teede ~ tẽede||Xer.: teendo